De vinger op de zere plek in de dagbladen: de cartoonist

In één oogopslag ziet de lezer wat er aan de hand is in de wereld, in het land of bij de mensen thuis. Waar opiniemakers en verslaggevers over elkaar heen buitelen in pogingen het nieuws te duiden, legt een spotprent of cartoon de vinger op de zere plek met enkele pennenstreken. Deze tekenaars zijn onmisbaar gebleken voor de dagbladen.

Essentieel?

Althans, onmisbaar? Zijn de makers van spotprenten essentieel voor het voortbestaan van een krant? Ze leveren niet direct zichtbare winstcijfers op, maar dragen nadrukkelijk bij aan het imago. Net als columnisten zijn hun dagelijkse bijdragen niet zelden de rubrieken waar lezers het eerst naartoe bladeren, zowel in tijdschriften als kranten. Een paginavullende advertentie voor een nieuw model elektrische auto, groene energie of een online energievergelijker brengt bijvoorbeeld snel en makkelijk geld in het laatje, maar zorgt niet voor smoel. De inhoud bepaalt de doelgroep. Een spotprent is zelden objectief en kan abonnees zowel aantrekken als wegjagen.

Bas van der Schot

Bas van der Schot is zo'n tekenaar die op simpele wijze de toestand in de wereld weet te vangen en daarmee regelmatig de knuppel in het hypergevoelige hoenderhok gooit. De opkomst van de sociale media vatte hij samen in een tekening van een groep mensen met smartphones, die met touwtjes om hun nek aan elkaar verbonden waren. 'We zijn slaven van onze telefoons', wilde hij er ook mee zeggen. Ook menig Facebook-rel wist hij op simpele wijze en in geheel eigen, typische tekenstijl vast te leggen. Van der Schot is niet bang om te ontregelen, maar vooral niet om te confronteren. Exact de taak van een cartoonist.

Jos Collignon

Een wat minder abstracte, traditionelere tekenpen heeft Jos Collignon, politiek tekenaar van De Volkskrant. Ook zijn tekeningen zetten aan tot denken. Naar aanleiding van de discussie of cartoons zonder uitzondering kwetsend mogen zijn, tekende hij een massa mensen die een tekenaar naar voren duwt, die zich op zijn beurt met louter een potlood tegen een gewapende man (terrorist) moet zien te verdedigen. Uit de massa klinkt de quote "We moeten doorgaan met satire bedrijven, tot het einde". De tekening kan op meer manieren opgevat worden, terwijl deze bovenal symbolisch is.

Peter van Straaten

Voor een spottende tekening die het wel en wee in burgerlijke kring omvat, konden de kranten altijd terecht bij Peter van Straaten (1935-2016). Hij tekende veelal ongemakkelijke situaties, tragikomisch en voor vrijwel iedereen herkenbaar. Zoals een oudere man die in een restaurant naar een jong meisje aan de bar zit te staren, waarop zijn vrouw vraagt: "Waarom ga je niet even naar haar toe?". Lichtere kost, maar minstens zo goed bedacht.