Zelfs de Amsterdamse rat zien ze bij Vroege Vogels als een wonder der natuur: ‘Wat een mooi vachtje heeft hij!’

Een voorbijganger meldt zich bij de kluwen camera’s en microfoons aan het hek van het Oosterpark. De imposante hoeveelheid opnameapparatuur heeft zijn aandacht getrokken. Opgesteld staan een camera- en een geluidsman van Vroege Vogels. Ernaast nog twee gespecialiseerde natuurfilmers met grote lenzen. Rondom hen cirkelt een cameraverslaggever met sociale media als specialiteit.

Waar iedereen zo aandachtig naar staat te turen, wil de man in onvervalst Amsterdams weten. “Ratten? Is dat zo bijzonder? Die horen er hier gewoon bij, toch?”

Daarin heeft hij gelijk, zegt dierwetenschapper Maite van Gerwen als ze Vroege Vogelspresentator Menno Bentveld heeft geïnstrueerd waar hij zijn verrekijker op moet richten. Ze wijst hem op twee rattenkoppels die hun territorium hebben gemaakt van de braakliggende hoek van het Oosterpark tegenover de hoofdingang van het OLVG.

“Oh jaaaa,” roept Bentveld al snel wanneer een bruingrijs knaagdier zich vanonder een elektriciteitshuisje richting een hulststruik spoedt. “Goh, wat een mooi vachtje heeft hij! Het lijkt net een grondeekhoorn. Dit is toch verschrikkelijk leuk?”

Imagoprobleem van de rat

Het enthousiasme tekent de toon van Vroege Vogels, dat zowel in zijn radio- als in zijn televisie-incarnatie ontembaar enthousiasme voor de vaderlandse natuur tentoonspreidt. De radioversie is er al sinds 1978, de tv-uitvoering begon in 2007 aan een tweede leven. Bentveld was toen al presentator en is dat 18 jaar later nog steeds. “De natuur verveelt nooit,” zegt hij.

En dat blijkt opnieuw op deze dinsdagmiddag als op het kruispunt van het Oosterpark en de Beukenweg de avondspits op gang komt. Als onderdeel van een uitzending over Amsterdam – geprogrammeerd vanwege het 750-jarige bestaan van de stad – brengt de crew van Vroege Vogels het hoofdstedelijke rattenuniversum in kaart.

En dat gebeurt op een toon die heel anders is dan die van de meest recente mediaberichtgeving, waarin de rat steevast de rol van snode indringer en verspreider van ziektes speelt. Volgens Van Gerwen is de reputatie van de rat als ongedierte deels onterecht. “Zeker, ze kunnen virussen overdragen. Maar dat wil niet zeggen dat ze dat ook doen en dat mensen daadwerkelijk ziek worden. Niet alle ratten dragen daadwerkelijk iets bij zich.”

Het imagoprobleem is deels ontstaan door de portrettering van het knaagdier in films en boeken, denkt ze. “Rat is een scheldwoord geworden. Maar zolang je ze niet in huis hebt, zijn het prachtige diertjes.”

Slapen op locatie

Bentveld – stevige schoenen, warm vest – is voor de gelegenheid bezig aan een tweedaagse vol Amsterdamse stadsnatuur. Morgen wordt onder meer de bijzondere varencollectie op Het Stenen Hoofd aan ’t IJ bestudeerd. Eerder op de dag was de crew al in het Vondelpark voor de daar residerende kolonie Grote Alexanderparkieten, de grote neven van de bekendere halsbandparkiet. Beide exoten hebben zich voorgoed in de stad gevestigd.

En zo biedt Amsterdam meer flora en fauna dan je denkt, is de filosofie van regisseur Janneke de Weerdt. “De natuur gebeurt onder je ogen. Ook in een versteende omgeving. En als je je erin verdiept, is eigenlijk alles ook interessant. Daarom kiezen we heel diverse onderwerpen. Ratten, maar ook de pissebedden en de bodemstructuren in de Slatuinen in West. Er is zoveel te zien, als je maar weet waar je moet kijken.”

Volgens de beproefde receptuur van Vroege Vogels blijft de voltallige crew tijdens opnamedagen slapen op locatie. Soms in een boerenschuur, dit keer in het scoutinggebouw naast de Jaap Edenbaan. Na 18 jaar blijft Bentveld begeesterd door het ‘nooit stoppende verhaal van de natuur’. “Die schoonheid, maar ook het verhaal van de bedreigingen blijft fascinerend. En daarbij komt dat het heerlijk is om met dit clubje de natuur in te gaan. Als je dan om half vijf in de ochtend in de polder staat te speuren naar weidevogels, voel je de natuur echt heel dichtbij.”

De aflevering van Vroege Vogels over Amsterdam is op zondag 6 april om 19.25 uur te zien op NPO2.

Over de auteur: Stefan Raatgever is media- en muziekjournalist bij Het Parool. Hij schrijft over televisie, radio en streaming, maar ook over popconcerten, muziektrends en nieuwe albums. Ook is hij een van de recensenten van de rubriek Han Lips kijkt tv.