Meer dan 25 kinderen per zaaddonor? Het mag niet, toch gebeurde het tientallen keren
Fertiliteitsklinieken schonden richtlijnen rond zaaddonatie, zo blijkt uit nieuwe cijfers. Het leverde sinds 2004 85 zogenoemde massadonoren op.
Steeds weer een nieuw persoon tot wie je je moet verhouden. Dat is wat het voor donorkinderen betekent om te ontdekken dat je nog een halfbroer of -zus hebt, zegt Inge Poorthuis, bestuurslid van Stichting Donorkind. “Of je nu contact wilt of niet, het blijft je familie.”
Zelf heeft ze vijf ‘halfjes’ zoals ze dat noemt. Dat vindt ze soms al uitdagend. Wordt de groep te groot, dan is het volgens haar onmogelijk om nog een normale familieverhouding te hebben.
Toch zijn er in Nederland duizenden donorkinderen die meer dan 25 halfbroers en -zussen hebben. Dat bevestigt staatssecretaris Vincent Karremans (Volksgezondheid) maandag met een brief aan de Tweede Kamer, na berichtgeving van Nieuwsuur.
Meer dan vijftig kinderen
Sinds 2004 verwekten 85 van de in totaal ruim vierduizend spermadonoren meer dan 25 kinderen, blijkt uit de Kamerbrief. Dit in weerwil van medische richtlijnen, die al sinds de jaren negentig voorschrijven dat het aantal kinderen per zaaddonor beperkt moet blijven tot 25. Vanaf 2018 is dit gewijzigd en mag het zaad van één donor voor maximaal twaalf gezinnen worden gebruikt.
Van de 85 zogenoemde massadonoren kreeg het overgrote deel tussen de 25 en de 40 kinderen. Zes donoren hebben tussen de veertig en vijftig nakomelingen en vijf donoren tussen de vijftig en 75. Van één donor is bekend dat hij meer dan honderd kinderen heeft gekregen.
Poorthuis noemt het ‘ontzettend kwalijk’ dat het maximum aantal van 25 zo vaak is overschreden. “Die richtlijn is er met een reden.” Donorkinderen die zoveel halfbroers en -zussen hebben, lopen als ze seksueel actief worden meer risico om een familielid te treffen in het datingleven, zegt ze. “En als een donor een medische aandoening blijkt te hebben die in de screening gemist is, wil je ook niet dat die aan zoveel mensen wordt doorgeven.”
Te danken aan nieuwe wetgeving
De afgelopen jaren kwamen al vaker misstanden bij spermadonatie aan het licht. Zo verscheen recent nog een documentaire over massadonor Jonathan Meijer op Netflix onder de titel The Man with 1000 kids. Maar tot nu toe was niet duidelijk hoe vaak het misging.
Dat dit nu wel bekend is, is te danken aan nieuwe wetgeving. Waar de registratie van donoren voorheen per kliniek werd geregeld, houdt het College donorgegevens kunstmatige bevruchting (Cdkb) sinds 1 april 2025 landelijk bij hoeveel kinderen worden verwerkt met het zaad van één donor. Met terugwerkende kracht werd vanaf 2004, het jaar waarin anoniem doneren verboden werd, in kaart gebracht hoeveel kinderen zijn verwekt per donor.
Sommige overschrijdingen zijn te wijten aan donoren die zonder medeweten van de vruchtbaarheidsklinieken bij verschillende instellingen doneerden. Maar ook de klinieken zelf blijken de afspraken te hebben geschonden. Bijvoorbeeld omdat ze ouders die nog een tweede of derde kind wilden van dezelfde donor tegemoet wilden komen in die wens. Ouders die ook al een kind hadden van die donor, werden hier vaak niet van op de hoogte gebracht. Net zo min als de donor zelf.
Laboratoriumgeheimen groter dan slaapkamergeheimen
Betrokken belangenorganisatie reageren geschokt op de cijfers. José Knijnenburg, van Freya, de vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen, spreekt van ‘geschonden vertrouwen’. “We zeggen vaak tegen wensouders: ga naar een kliniek, dan wordt alles netjes gedaan en geregistreerd. Dat blijkt dus niet altijd te kloppen.”
Ook Michiel Aten, van platform Priamus, dat zaaddonoren verenigt, zegt te zijn geschrokken van de cijfers. “Veel mensen doneren omdat ze anderen willen helpen”, zegt hij. “Het is jammer dat achter gesloten deuren zoveel mis blijkt te gaan. De laboratoriumgeheimen lijken wel groter dan de slaapkamergeheimen.”
De staatssecretaris zegt de overschrijdingen ‘ten zeerste’ te betreuren. Ouders, donorkinderen en donoren kunnen vanaf 1 mei bij de betrokken klinieken of bij het Cdkb meer informatie opvragen over hun persoonlijke situatie, zo schrijft hij de Tweede Kamer. Ziekenhuizen en fertiliteitsklinieken die toegang hebben tot de basisregistratie personen zullen daarnaast de vrouwen en donoren bij wie sprake is van een overschrijding van de beroepsrichtlijn persoonlijk benaderen. De staatssecretaris roept de klinieken die deze toegang niet hebben op die zo snel mogelijk aan te vragen, zodat ook zij de betrokkenen kunnen informeren.
Lees ook:
Gezocht: Nederlandse mannen die sperma willen doneren
In Nederland is een groot tekort aan spermadonoren. Zeker nu sommige ziekenhuizen niet langer gebruik willen maken van buitenlands zaad. Het UMC Utrecht begint een campagne.