Opluchting in Scunthorpe over redding Britse hoogovens. ‘Voetbal en staal: het enige dat we hier hebben’

‘Save our steel.’ Die drie woorden staan op een Engelse vlag die is opgehangen op een hek bij British Steel in Scunthorpe. Op het industrieterrein, dat wordt begrensd met bloeiende kersenbloesems, stijgt rook op uit de hoogovens en stoom uit de koeltorens. Volgens een bord bij de ingang koestert de Chinese eigenaar ‘tremendous pride’, enorme trots, op de laatste plek in het Verenigd Koninkrijk waar nog hoogwaardig staal wordt geproduceerd.

Toch moest het Britse parlement zaterdag in spoed bijeenkomen om de hoogovens draaiende te houden. De Chinese staalreus Jingye had besloten om de aanvoer van grondstoffen naar de staalfabriek stop te zetten en het vuur in de hoogovens voorgoed te doven. Unaniem gaf het parlement de Labour-regering toestemming om de leiding van de staalwerken over te nemen en de hoogovens draaiende te houden.

Gered van de ondergang

‘De stad is van de ondergang gered’, zegt John Wilkinson in het stadscentrum. Een halve eeuw, vanaf zijn 15de, werkte hij bij British Steel. ‘Zonder staal is er geen Scunny.’

Niet alleen 2.700 staalarbeiders dreigden bij sluiting hun baan te verliezen, ook andere bewoners van de Noord-Engelse staalstad leken eronder te gaan lijden. ‘Ik werk bij gokkantoor Betfred’, zegt Johns 65-jarige echtgenote Carol, ‘veel van onze klanten werken in de staal. Hun ontslag zou grote gevolgen hebben gehad.’

Dat het Lagerhuis en het Hogerhuis op een zaterdag in spoed bijeenkwamen, toont de ernst van de situatie. Dat gebeurde voor het laatst 43 jaar geleden, ten tijde van de Falklandoorlog.

Waar indertijd de laatste resten van het Britse wereldrijk op het spel stonden, ging het nu om de laatste resten zware industrie. De productie van hoogwaardig staal maakte de industriële revolutie mogelijk en zou drie eeuwen lang de ruggengraat van de natie blijven.

Vorig jaar doofden de hoogovens van Port Talbot in Wales, nu leken die van Scunthorpe aan de beurt. Volgens Jingye is zijn staalproductie niet meer rendabel, wat de staalreus onder meer wijt aan de hoge energiekosten, exportheffingen en de kostbare overgang naar een minder vervuilende productie. Ondanks een investering van omgerekend 1,4 miljard euro zou de fabriek dagelijks 8 ton verlies lijden. Onderhandelingen met de Britse regering over financiële steun liepen stuk, omdat de Chinezen steeds meer geld vroegen.

Wapenschild met hoogoven

Tijdens het debat beweerde minister van Economische Zaken Jonathan Reynolds dat de Chinezen op onbetrouwbare wijze hadden gehandeld door elk regeringsbod af te wijzen. Nu de koning op zaterdagavond de zogenoemde ‘Steel Industry Bill’ heeft ondertekend, moet de Chinese eigenaar doen wat de minister opdraagt. Hiermee voorkomt Labour dat het Verenigd Koninkrijk het enige G7-land wordt dat niet zelf hoogwaardig staal maakt.

De productie in Scunthorpe gaat terug tot de tweede helft van de 19de eeuw. Het wapenschild van de stad toont een hoogoven, compleet met een uitslaande vlam. In het stadscentrum kijkt oud-staalwerker Peter Lee naar een beeld van twee staalarbeiders. ‘Het enige waar al die buitenlandse eigenaren van ons staalbedrijf op uit waren, is onze technologie’, zegt Lee, die drie decennia lang cokes – een steenkoolsoort – in de ovens heeft geschoven. ‘De enige manier om ons staal te beschermen, is door de industrie te nationaliseren. Dat is van nationaal belang.’

Met de machtsgreep van de regering komt er een einde aan vier decennia thatcherisme en een laissez-faire-beleid wat betreft de staalindustrie. British Steel fuseerde in 1999 met de Koninklijke Hoogovens, het huidige Tata Steel. In 2016 werd de verliesgevende tak in Scunthorpe voor het symbolische bedrag van één pond overgenomen door Greybull Capital, een investeerder die miljoenen ponden uit het bedrijf trok. In 2020 werd het doorverkocht aan het Chinese staalconcern Jingye.

Politieke speelbal

De staalarbeiders zijn niet alleen een economische, maar ook een politieke speelbal. Het noorden van Engeland vormt, in aanloop naar de regionale verkiezingen op 1 mei, het decor van een strijd tussen Labour en Reform UK om de gunst van de Britse arbeider. In Lincolnshire hoopt Reform UK’s Andrea Jenkyns, een overgelopen Conservatief, burgemeester te worden.

Afgelopen week bracht Reform UK-partijleider Nigel Farage een bezoek aan Scunthorpe, waar de thatcheriaan van weleer pleitte voor nationalisering. Ook Conservatieve kamerleden pleiten daarvoor. Minister Reynolds houdt inderdaad serieus rekening met dat scenario, maar hoopt dat een particuliere investeerder zich aandient. De regering heeft nu snel kolen besteld in Japan om de ovens mee aan te houden. Labour is tegen het heropenen van kolenmijnen in eigen land..

De staalstrijd zal ook gevolgen hebben voor het klimaatbeleid van de Labour-regering. Binnen 25 jaar moet het land volgens de eigen wetgeving klimaatneutraal zijn. Na aankondiging van de Amerikaanse importheffingen beloofde premier Keir Starmer al om de Britse auto-industrie te ontzien wat betreft klimaatregelgeving. Tijdens het staaldebat kreeg minister van Milieu en Energie Ed Miliband kritiek, omdat de groene heffingen op energie de Britse staalproductie relatief duur maken.

In Scunthorpe is oud-staalwerker Wilkinson blij dat de sector behouden lijkt voor de stad. ‘Twee jaar geleden is onze voetbalclub op het nippertje gered, en nu het staal – de enige twee dingen die we hier hebben.’

Hij wijst erop dat het Verenigd Koninkrijk staal hard nodig heeft; voor nieuwe spoorwegen, de uitbreiding van luchthaven Heathrow en versterking van het leger in deze onzekere tijden. ‘Ik hoop dat de politiek nu beseft hoe belangrijk ‘Scunny’ is.’

Luister hieronder naar onze podcast de Volkskrant Elke Dag. Kijk voor al onze podcasts op volkskrant.nl/podcasts.