Amerika leeft al decennia op de pof en komt daarmee weg: hoe kan dat?

Amerika leeft al tientallen jaren boven zijn stand. Amerikanen kopen veel meer dan ze produceren; dat gat wordt opgevuld met import. Afgelopen jaar kochten ze voor ruim 1200 miljard dollar meer in het buitenland dan ze aan het buitenland verkochten. Dat is meer dan we in Nederland in een heel jaar produceren en consumeren.

Niet alleen de handel toont een fiks tekort, ook de uitgaven van de overheid staan flink uit het lood. Afgelopen jaar bedroeg het begrotingstekort 1800 miljard dollar, oftewel 6 procent van het bbp. De overheid geeft structureel meer geld uit dan er binnenkomt. Menig ontwikkelingsland doet het financieel beter dan de VS.

Financieren van de tekorten

Normaal gesproken heeft een land met zulke tekorten een enorm probleem. Financiers zullen een hoge rente vragen voor hun leningen aan zo’n land, als ze het land al geld willen lenen. Dat dwingt een land om pijnlijke keuzes te maken om de tekorten op te lossen.

Kijk naar wat er tien jaar geleden met Griekenland gebeurde. Dat land kampte destijds met grote tekorten. Om die aan te pakken moesten ze flink snijden in de overheidsuitgaven, wat voor een groot deel ten koste ging van de bevolking. Ook verloren duizenden ambtenaren hun baan en de lonen gingen flink omlaag om weer concurrerend te worden met het buitenland.

Maar de VS heeft geen enkel probleem met het financieren van de tekorten. Integendeel, we staan in de rij om ons geld aan de VS uit te lenen. En waar de Grieken de rente op nieuwe staatsleningen zagen pieken op 35 procent, zitten de Amerikanen op 2 tot 4 procent.

Schuldenplafond weer verhoogd

Van pijnlijke maatregelen is in de VS ook geen sprake. Sterker nog, onlangs verhoogde de regering, met instemming van het Congres, het schuldenplafond opnieuw. De staat mag dus nog meer lenen. En Elon Musk is wel bezig om miljoenen ambtenaren eruit te werken, maar dat is niet bedoeld als besparing op de overheidsuitgaven. Het vrijkomende geld moet gebruikt worden voor belastingverlaging, dus minder inkomsten voor de overheid.

Wat is het geheim van de Amerikanen dat zij al tientallen jaren schulden kunnen maken, zonder dat het tot pijnlijke consequenties leidt? Het antwoord is: de dollar.

Dat vraagt wat uitleg. De Amerikaanse dollar is de dominante wereldmunt. Het overgrote deel van de internationale handelstransacties wordt afgerekend in dollars. Denk aan de oliehandel. Aangezien de internationale handel groeit, is er een constante vraag naar dollars. Die vraag zorgt ervoor dat de dollar zijn waarde behoudt. Dat is een belangrijke reden voor beleggers en landen om in de VS te beleggen.

Vandaar dat de VS met een groot tekort toch tegen lage rente kan lenen en niet, zoals Griekenland, torenhoge rentes moet bieden.

Bergen dollars

Aangezien veel landen een handelsoverschot met de VS hebben, hebben veel landen een flinke berg dollars. Die beleggen ze weer in de VS. Ze kopen er Amerikaanse staatsleningen voor, Treasuries genaamd. Die Treasuries gelden als de veiligste staatsleningen ter wereld. En de omvang van de markt is enorm.

Je weet dus zeker dat je altijd van die leningen af kunt als je dollars nodig hebt, of ze kunt kopen als je dollars over hebt. De euro of de Chinese yuan kunnen daar niets soortgelijks tegenover stellen en vallen daarom af als concurrent voor de dollar.

Het heeft wel iets ironisch. Juist het feit dat de Amerikanen zo’n enorme en groeiende schuldenberg hebben, maakt de dollar sterk. En de positie van de dollar lijkt onaantastbaar, omdat er geen geloofwaardige alternatieven zijn voor de Amerikaanse munt.

Heffing op import

Maar de dollar zorgt niet alleen voor voordelen voor de Amerikanen. Omdat er altijd vraag is naar dollars, blijft de koers van de dollar hoog ten opzichte van andere munten. En die dure dollar is een nadeel voor Amerikaanse bedrijven die exporteren. Het is een van de redenen dat veel industrie uit de VS is verdwenen. Landen met zwakke munten kunnen goedkoper produceren.

Trump probeert daarom de concurrentiepositie van Amerikaanse bedrijven te verbeteren door heffingen op de import te leggen. Dat maakt de import duurder ten opzichte van lokale productie.