Minister onthult langverwachte plannen: publieke omroep gaat de meest drastische hervorming in decennia tegemoet
De publieke omroep gaat de meest drastische hervorming in decennia tegemoet. Dat blijkt uit de plannen die minister Bruins (NSC, Media) vrijdagmiddag heeft gepresenteerd. Dit zijn de drie belangrijkste veranderingen.
is mediaverslaggever van de Volkskrant. Hij schrijft vooral over televisie, podcasts en boeken.
1. Aantal omroepen flink omlaag, de NTR verdwijnt
Op dit moment zijn er elf omroepverenigingen. Op termijn – Bruins wil dat de hervormingen in 2029 ingaan – moeten die samengaan in een aantal ‘omroephuizen’. Elk omroephuis krijgt een bestuur en een raad van toezicht met – en dat is nieuw – maximale zittingstermijnen. De duur daarvan is nog onbekend.
Voor de bestuurbaarheid en efficiëntie van het bestel is deze stap volgens Bruins van groot belang. Als omroepen hun krachten bundelen, bespaart dat overheadkosten, al erkent Bruins dat de hele bezuiniging die de NPO te wachten staat (156 miljoen euro) daarmee niet zal worden gedekt.
De grote vraag is nu: wie gaat met wie? Dat mogen de omroepen de komende tijd uitzoeken. Voor de hand lag dat er drie omroephuizen zouden komen: een progressieve (BNNVara, VPRO, Human en Omroep Zwart), een confessionele (KRO-NCRV, EO) en een conservatieve (Avrotros, Omroep Max, WNL, PowNed, Ongehoord Nederland).
Dit gaat niet gebeuren. Bruins wil minimaal vier omroephuizen en maximaal vijf. Bij drie ontstaat volgens hem het risico dat de omroephuizen te groot worden, en hun identiteit daardoor ‘te grijs’.
De omroephuizen moeten qua budget een vergelijkbare grootte krijgen, zodat ze gelijkwaardig kunnen opereren. Ook moeten de omroepen die samengaan ideologische verwantschap met elkaar vertonen. De bestaande omroepverenigingen, die soms honderdduizenden leden hebben, hoeven niet te verdwijnen en mogen aan de omroephuizen verbonden blijven.
De fusies beloven een ingewikkelde puzzel te worden, want de progressieve VPRO wil volgens bronnen in Hilversum bijvoorbeeld niet de junior partner worden van het eveneens progressieve BNNVara. Desgevraagd zegt de woordvoerder van de VPRO nergens op vooruit te willen lopen. Vrijwel niemand wil in zee met het radicaal-rechtse Ongehoord Nederland.
Dan zijn er nog de NOS, de NPO en de NTR. De eerste twee gaan elk een apart ‘taakomroephuis’ vormen. De rol van de NOS verandert niet – de omroep blijft verantwoordelijk voor nieuws – maar die van de NPO wél. Zij blijft een coördinerend orgaan, maar haar taak wordt kleiner. Zo zal de NPO in grote lijnen over de programmering gaan, maar niet meer over het lot van individuele programma’s besluiten.
Ook zal zij niet langer toezicht houden op omroepen – die taak gaat naar het Commissariaat voor de Media. Producenten die een programma-idee willen pitchen, kunnen dat in de toekomst niet meer bij de NPO doen, maar alleen nog bij de omroephuizen zelf.
De druiven zijn het zuurst voor medewerkers van de NTR. Dat is nu een zogeheten ‘taakomroep’ die onder meer verantwoordelijk is voor jeugdprogramma’s, kunst en cultuur en diversiteit. Na de hervorming komen die opdrachten bij andere omroephuizen terecht – de NTR verdwijnt.
‘Ik wil benadrukken dat ik hierbij oog heb voor het feit dat dit voor medewerkers binnen de NTR grote gevolgen kan hebben en ik wil deze uitwerking zorgvuldig vormgeven’, schrijft Bruins. Wat dit betekent voor een programma als Nieuwsuur, dat de NOS en de NTR samen maken, is nog onbekend.
‘Het voornemen van minister Bruins om de NTR in haar huidige vorm te beëindigen komt voor ons als donderslag bij heldere hemel’, schrijft NTR-directeur Lucas Goes op de site. De NTR zal er alles aan doen om de komende tijd het belang van de omroep in Den Haag te onderstrepen, voegt hij daaraan toe. ‘We leggen ons hier niet zomaar bij neer.’
2. Het bestel wordt, voor het eerst, gesloten voor nieuwkomers
Wat de Nederlandse publieke omroep uniek maakte, was de zogenaamde ‘externe pluriformiteit’ ervan. Bevolkingsgroepen die zich niet gehoord voelden, konden toetreden door 50 duizend leden te werven.
Dit ledencriterium is niet meer van deze tijd, schrijft Bruins. ‘Een groeiend gedeelte van de Nederlandse samenleving is geen lid van een omroepvereniging, waardoor de maatschappelijke worteling afneemt.’
Bovendien leidt het huidige bestel volgens Bruins tot veel onrust onder omroepen, omdat zij elke vijf jaar uit het bestel kunnen vallen indien zij te weinig leden aan zich weten te binden.
Dus gaat het bestel dicht voor nieuwkomers – een unicum in de Nederlandse tv-geschiedenis. Dit komt de onafhankelijkheid van de publieke omroep ten goede, aldus Bruins, want tot dusver bepaalde het kabinet uiteindelijk welke omroepen tot het bestel werden toegelaten.
3. Bruins geeft omroephuizen een missie mee
Het lijkt tegenstrijdig: Bruins wil dat de publieke omroep met haar aanbod flexibeler inspeelt op de veranderingen in de samenleving, maar sluit het bestel voor nieuwkomers die die andere geluiden kunnen vertolken.
In het nieuwe bestel krijgen de al bestaande omroephuizen de wettelijke taak om de sentimenten in de samenleving in het aanbod te vertalen, schrijft Bruins. Maar hoe meet je welke sentimenten er leven? Welke organisatie gaat hier toezicht op houden? Dat is nog onduidelijk. De ‘evaluatie- en beoordelingssystematiek’ gaat Bruins nog nader uitwerken.
Op 14 april gaat Bruins met de Kamer in gesprek over de voorstellen. De hervorming gaat volgens Bruins naar verwachting in 2029 in.
Omroepen overwegend positief, maar ‘grote zorgen’ blijven bestaan
Het College van Omroepen (CvO), het samenwerkingsverband van omroepen, en de overkoepelende NPO zien ‘goede elementen’ in de plannen voor de hervorming.
De omroepen zijn het eens met de minister dat een structuur met omroephuizen goed is voor de bestuurbaarheid en efficiëntie van het bestel.
Maar de herinrichting van een bestel dat al zolang bestaat, zal een forse inspanning van de NPO en de omroepen vragen, schrijven de omroepen. ‘Ook geeft het onzekerheid voor medewerkers. We zijn in het bijzonder overvallen door de gevolgen die de plannen van de minister hebben voor de NTR.’
De omroepen noemen het belangrijk dat hun eigen identiteit in de omroephuizen overeind blijven. Ook vinden ze het een goede ontwikkeling dat budgetten op een heldere manier verdeeld worden over de omroephuizen. Die zekerheid ‘is een belangrijke randvoorwaarde om onze organisaties sociaal veiliger te maken’.
Dat neemt niet weg dat de omroepen zich ‘grote zorgen’ maken over de aangekondigde bezuinigingen. ‘Wij willen keihard werken aan een sterke en onafhankelijke publieke omroep, maar dan hebben we voldoende middelen voor onze programma’s nodig.’
Luister hieronder naar onze podcast Culturele bagage. Kijk voor al onze podcasts op volkskrant.nl/podcasts.
Wilt u belangrijke informatie delen?
Mail naar tips@volkskrant.nl of kijk op onze tippagina.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
