Omroepen staan voor grootste veranderingen in decennia, NTR verdwijnt
De publieke omroepen staan voor de grootste verandering in decennia. De omroepen gaan op in vier tot vijf omroephuizen. De NTR, maker van onder meer Nieuwsuur en Het Klokhuis, wordt opgeheven.
redacteur cultuur en media
Alle geluiden in de samenleving moeten straks in het nieuwe omroepbestel te horen zijn. Minister Eppo Bruins van Cultuur herhaalde het tegenover de verzamelde pers een paar keer. Want die veelstemmigheid is uniek aan de Nederlandse publieke omroep.
Iets eerder had hij een brief naar de Tweede Kamer gestuurd waarin hij de plannen bekend maakte voor de hervorming van de publieke omroep. Het moet eenvoudiger, met meer openheid en minder bestuurders. En goedkoper, al zei hij dat er niet bij. De bezuinigingen van 157 miljoen per jaar, waar de omroepen ook mee te maken krijgen, staan namelijk los van de hervorming.
De omroepen zoals wij ze nu kennen, verdwijnen. Zij gaan op in vier tot vijf nieuwe omroephuizen. “Het woord omroephuis is synoniem voor omroep. Het omroephuis is de omroep”, schrijft Bruins. De namen van de huidige omroepen blijven vooralsnog, maar zij hebben geen eigen directeur meer. De medewerkers komen in dienst van het omroephuis, en staan dus niet langer op de loonlijst van bijvoorbeeld VPRO of KRO-NCRV.
NTR verdwijnt
Naast de vier tot vijf omroephuizen is er nog plaats voor de NOS en de NPO als overkoepelde organisatie. Nu is er naast de NOS nog een zogeheten taakomroep. De NTR, dat programma’s maakt als het Sinterklaasjournaal en Klokhuis. De NTR verdwijnt. Dat wil niet zeggen dat Klokhuis en het Sinterklaasjournaal verdwijnen, zegt Bruins. De taken van de NTR worden ondergebracht in de omroephuizen. Het is dan aan deze huizen om te bepalen of zijn Klokhuis en het Sinterklaasjournaal willen behouden.
Waarom vier tot vijf omroephuizen en geen drie? Omdat bij drie al snel een conservatief, progressief en confessioneel huis zou ontstaan. Dat is te weinig om de veelstemmige Nederlandse samenleving te laten horen. Over die veelstemmigheid zijn grote zorgen. Hoe kan een nieuw stelsel met slechts vier tot vijf omroepen pluriformer zijn dan een stelsel met elf omroepverenigingen?
Dat kan volgens Bruins omdat hij de omroephuizen de wettelijke taak geeft om de pluriformiteit te bewaken. “Omroepen moeten proactief nieuwe geluiden en perspectieven signaleren, schrijf Bruins. Daarnaast moeten er manieren zijn voor mensen om zich te melden bij de publieke omroep als zij menen dat een geluid niet wordt gehoord. Hoe dit alles er concreet uit gaat zien, is nog niet bekend. De brief is er een op hoofdlijnen, de precieze invulling volgt later.
Directeur NTR: besluit Bruins is donderslag bij heldere hemel
NTR-directeur Lucas Goes heeft vol ongeloof gereageerd op het voornemen van minister Bruno Bruins (Cultuur) om de omroep te beëindigen. Het nieuws komt "als donderslag bij heldere hemel", aldus Goes. "We waren in de veronderstelling dat de NTR in het nieuwe bestel in een nieuw te vormen taakhuis een plek zou krijgen."
De NTR speelt "een onmisbare rol in de democratische kennissamenleving door informatieve, culturele en educatieve programma's te maken voor iedereen", stelt Goes. De NTR is volgens hem "hoeder van thema's die anders onderbelicht blijven, van doelgroepen die we uit het oog dreigen te verliezen en van maatschappelijk relevante onderwerpen die objectiviteit vereisen."
Programma's die de NTR maakt zijn onder meer Nieuwsuur (samen met de NOS), Promenade, Dream School, Het verhaal van Nederland en Het Sinterklaasjournaal. Ook maakt de omroep programma's over de islam, zoals Bekeerd, Ramadan Bites (online) en Moslims Zoals Wij.
De omroep heeft naar eigen zeggen tijd nodig de boodschap van Bruins te verwerken en te kijken wat dit precies betekent. “We zullen er alles aan doen om in aanloop naar het debat op 14 april, in Den Haag het belang van de taak van de NTR, onze onafhankelijke rol in het bestel en de zorg voor onze medewerkers te onderstrepen. We leggen ons hier niet zomaar bij neer.” (ANP)
Het gaat niet alleen om pluriformiteit
Bruins wil benadrukken dat pluriformiteit slechts een van de waarden is van de publieke omroepen. “De discussie over de publieke omroep gaat vaak over pluriformiteit. Maar in de beoordeling van de omroepen hebben publieke waarden als kwaliteit, verbinding, betrouwbaarheid onafhankelijkheid en impact op dit moment te weinig aandacht ten opzichte van de waarde van pluriformiteit”, schrijft hij.
Die waarden staan onder druk door grote internationale bedrijven als Google, X, Meta en Tiktok. “Het publieke debat verplaatst zich meer en meer naar grote internationale platformen. Deze platformen hebben het maken van winst als oogmerk.” Oftewel: zij hebben geen oog voor wat een samenleving bij elkaar houdt. “Een sterke en onafhankelijk publieke omroep is van groot belang voor onze democratie”, zegt Bruins. “Hij fungeert als verbinder, betrouwbare informatiebron en plek voor creativiteit en verbeeldingskracht.”
Naast de grote technologiebedrijven ziet Bruins ook dat de omroepen concurreren met grote internationale streamingsdiensten. De zichtbaarheid van de omroepen staat daardoor onder druk. Ook die zichtbaarheid moeten de omroephuizen vergroten. Dat is volgens de minister mogelijk omdat er meer tijd en energie gaat naar de programma’s, en minder naar bestuurlijke kwesties en promotie-acties om leden te werven.
Geen nieuwe omroepen meer
Want ook dat is nieuw. Omroepen hoeven zich geen zorgen meer te maken over het aantal leden. Nu moeten zij 100.000 leden hebben voor een uitzendlicentie. Die eis vervalt. Dat is niet langer van deze tijd, waarin mensen zich minder snel verbinden met een lidmaatschap, stelt Bruins. Hij denkt aan andere manieren om de worteling in de Nederlandse samenleving te meten. Aan het aantal abonnees bijvoorbeeld in online communities, of activiteiten die de omroepen organiseren. Het vervallen van de ledeneis heeft als consequentie dat er geen nieuwe omroepen meer bij kunnen komen.
Dat de omroepen niet elke vijf jaar moeten aantonen voldoende leden te hebben, zorgt ook voor rust binnen de organisaties, stelt Bruins. Zij zijn zekerder van hun toekomst, waardoor omroepen minder elkaars concurrenten zijn, wat de samenwerking moet verbeteren. Een samenwerking die eigenlijk neerkomt op volledige integratie binnen de omroephuizen. In het huidige stelsel moeten omroepen ook al samenwerken, maar dat verloopt niet helemaal naar wens. De omroepen hebben immers toch hun eigen belangen.
Omroepen en NPO ‘overvallen’ door plannen Bruins voor NTR
Het College van Omroepen (CvO) en de NPO zijn "overvallen" door de plannen van minister Eppo Bruins voor omroep NTR. Die maakte vrijdag bekend dat de NTR zal verdwijnen bij de hervorming van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO). Ook maken het CvO en de NPO zich "grote zorgen" over de aangekondigde bezuinigingen.
"We onderschrijven de woorden van de minister dat een structuur met omroephuizen goed is voor 'de bestuurbaarheid, slagkracht en efficiëntie van het bestel'", aldus het CvO en de NPO. "De herinrichting van een bestel dat al zolang bestaat, zal een forse inspanning van de NPO en de omroepen vragen. Ook geeft het onzekerheid voor medewerkers."
De partijen benadrukken dat het belangrijk is om verschillende geluiden te laten horen bij de NPO. "Het zorgt ervoor dat grote en kleine groepen in onze maatschappij zich herkennen en vertegenwoordigd zien in onze programma's."
De NPO en het CvO vinden het goed dat de minister de budgetten op “een heldere manier” onder de omroepen wil verdelen, maar plaatsen daar wel een kanttekening bij. “Het neemt niet weg dat wij ons grote zorgen maken over de aangekondigde bezuinigingen. Die zullen onherroepelijk gevolgen hebben voor de programmering, dat geeft de minister ook toe. Wij willen keihard werken aan een sterke en onafhankelijke publieke omroep, maar dan hebben we voldoende middelen voor onze programma’s nodig.” (ANP)
Lees ook:
Hoe werd de NPO zo’n chaos? Een reconstructie, van 1951 tot nu
Om orde te scheppen, wil minister Bruins geen nieuwe omroepen meer, geen ledeneis en slechts vijf omroephuizen. In zekere zin keert hij terug naar de jaren vijftig en zestig.