Zon in Nederland, regen in Spanje – en dat blijft voorlopig zo. Hoe kan dat?

Het vooruitzicht is niet zo best als u net van plan bent naar Spanje te gaan. Madrid? Daar valt de komende weken tot zo’n 100 millimeter regen. De zuidelijke kust? Zo’n 60 tot 80 millimeter. De Atlantische ‘hoek’ van het Iberische schiereiland, in het noordwesten? Liefst 200 millimeter de komende paar weken, als je mag afgaan op de prognoses voor de middellange termijn.

Elders in het Middellandse Zeegebied is het niet veel beter. In Kroatië kan de stand van de regenmeter de komende weken plaatselijk zelfs richting de 300 millimeter gaan, zeven keer zoveel als er normaal valt in een hele Nederlandse aprilmaand. Ook Noord-Italië, Turkije, Zuid-Frankrijk en Sardinië kunnen komende weken behoorlijk wat regen verwachten. Al zijn de middellange weersverwachtingen altijd wat onzeker.

En in Nederland? Voorlopig geen spat. Het wordt na het weekeinde weliswaar koeler, maar de eerste regen wordt pas verwacht tijdens of na volgend weekend: een millimeter of 10 tot 15, verspreid over meerdere dagen. De temperatuur schommelt intussen onverstoorbaar rond de 15 graden. Rustig, koel lenteweer, heel gemiddeld. Maar dus wel droog, want gemiddeld genomen valt er in april zo’n 37 tot 40 millimeter.

Toeval

Hoe dat zit? Daarvoor kijkt klimaatwetenschapper Peter Siegmund van het KNMI omhoog. Zo’n 9 à 10 kilometer omhoog, om precies te zijn: naar de straalstroom, de lopende band van lucht die op grote hoogte lucht onze kant op blaast vanuit het westen. Bij Canada splitst de straalstroom zich. Eén tak gaat boven IJsland langs richting Scandinavië, één tak gaat zuidwaarts richting Noord-Afrika.

En tussen die takken ingeklemd zitten twee drukgebieden. Een met de klok mee draaiend hogedrukgebied tussen Noorwegen en IJsland, en een uitgestrekt tégen de klok in draaiend lagedrukgebied voor de kust van Portugal. Probeer het even voor u te zien: het noordelijke hogedrukgebied sleurt droge lucht vanaf het Europese vasteland naar zee, het lagedrukgebied stuwt vochtige lucht vanaf de Atlantische Oceaan naar Spanje.

‘Ik ben geneigd dit toeval te noemen’, duidt Siegmund. ‘Het is gekoppeld aan de positie van die straalstroom. Ik vermoed niet dat hier meteen een of ander klimaateffect achter zit.’ Wat uiteraard wél een klimaatcomponent is: door de gemiddeld warmere temperatuur bevatten buien meer vocht, en wordt de kans op zowel meer nattigheid als meer droogte (door opdroging van de bodem) groter.

Kletsnatte lentes

Intussen valt zowel de Spaanse regenval als de Nederlandse droogte wel op. In Spanje was het vier jaar extreem droog, wat leidde tot verontrustende foto’s van drooggevallen stuwmeren en opengebarsten rivierbeddingen. Tot vorige maand: in de eerste negen dagen viel er meer regen dan normaal in de hele maand maart. Alweer leidde dat tot evacuaties, ronddobberende auto’s en gesloten scholen, vier maanden na de rampzalige watersnood rond Valencia met meer dan 220 doden, op 29 oktober.

Nederland had de afgelopen jaren juist kletsnatte lentes. Vooral vorig jaar: er viel 324 millimeter regen, bijna twee keer zoveel als normaal – een idiote uitschieter buiten alle klimaatverwachtingen. Toch is de huidige droogte ‘niet zo uitzonderlijk’, benadrukt Siegmund. Neem de coronalente van 2020: prachtig zonnig weer, warm – en kurkdroog. Overigens brengt de klimaatverandering tot eind deze eeuw nauwelijks verandering in de hoeveelheid neerslag in de lente; het zijn de zomers die droger worden en de winters die natter worden.

Spanje is de afgelopen eeuw al een stuk droger geworden, maar ook gevoeliger voor uitschieters in neerslag, zowel omhoog als omlaag. Dat bleek een paar weken geleden uit een analyse van de situatie, in het vakblad Nature. Dat komt ‘hoofdzakelijk door atmosferische dynamiek’, noteerden de onderzoekers daarbij. Wetenschapstaal voor: geen peil op te trekken, voor hetzelfde geld is het volgende lente gewoon weer kurkdroog.