‘Het ongeloof vanuit mijn omgeving was nog veel erger dan het grensoverschrijdende gedrag’

‘Mijn eerste gedachte toen je het vertelde was: hoe? Hoe is dit in godsnaam mogelijk geweest?’, biecht een vriendin op in de documentaire Had dan nee gezegd. Zij kent radio-dj Jamie Reuter als iemand die niet bang is haar mond open te trekken. Achteraf baalt ze dat dit het eerste is waar ze aan dacht, zegt ze. In plaats van te zoeken naar een verklaring, had ze zich moeten afvragen hoe het met haar vriendin ging.

Een andere vriendin suggereerde dat ‘dit misschien wel bij een onenightstand hoort’. Reuters ouders hoorden haar relaas aan, maar zwegen het dood. ‘De gebeurtenis zelf was superkut, maar het gevoel van ongeloof vanuit mijn omgeving was nog veel erger’, vertelt Reuter aan de Volkskrant. ‘Door deze reacties gaf ik mezelf nog meer de schuld dan dat ik al deed.’ In de documentaire Had dan nee gezegd probeert ze dat schuldgevoel te ontrafelen.

Second rape

‘Dit soort beschuldigende reacties kunnen traumatiserend zijn’, zegt Willy van Berlo. Ze is expert bij Rutgers, het kenniscentrum voor seksualiteit, en neemt deel aan een gezamenlijk videogesprek: ‘We noemen het ook wel second rape.’

De klassieke reactie ‘Dan had je maar niet zo’n kort rokje aan moeten doen’ is een bekend voorbeeld van victimblaming. Maar, zegt Van Berlo, ‘een oordeel zit ook in veel subtielere uitspraken’.

Ze geeft een mogelijke verklaring: ‘Door het slachtoffer als schuldige aan te wijzen, lijkt het alsof het jou niet kan overkomen. Het is een manier van zelfbescherming.’

In onze cultuur

‘Daarnaast zit het in onze cultuur om het slachtoffer in twijfel te trekken, omdat seksueel grensoverschrijdend gedrag is genormaliseerd’, aldus Van Berlo. ‘Men verwacht dat vrouwen hun grenzen bewaken. Als ze dit niet duidelijk genoeg doen, zijn zij de schuldigen.’

Ook valt wat Reuter is overkomen buiten het stereotiepe beeld van een verkrachting. ‘Ik ben niet door een vreemde man de bosjes ingetrokken, maar vrijwillig meegegaan. Dat roept vragen op bij mensen: waarom heb je dan geen nee gezegd?’

Leren praten

‘We móéten deze cultuur veranderen’, zegt Van Berlo. Daarom is het belangrijk om te leren hoe te reageren als iemand vertelt over een ervaring met seksueel geweld, vinden ze beiden.

Hoe kun je dan het best reageren? Eigenlijk is dat simpel, vertelt Reuter. ‘Ik had iemand nodig die zei: ‘Het is niet jouw schuld’ en me vroeg of ik in orde was.’ Ook is het belangrijk om erop terug te komen, zegt de radio-dj. ‘Dan zeg je bijvoorbeeld: ‘Hé, hoe gaat het nu met je? Je kunt altijd langskomen om het er nog eens over te hebben.’’ En het belangrijkste, zegt Van Berlo: ‘Het moet overduidelijk zijn dat iemand je gelooft. Als jij zegt dat het waar is, dan is dat zo.’