Asielminister Faber komt weg met haar politieke gestuntel, maar ook bij de coalitie raakt het geduld op

Eigenlijk had de premier helemaal niet willen komen. Met een kort briefje dat asielminister Marjolein Faber dinsdagavond naar de Kamer stuurde, waarin ze zich alsnog ‘100 procent’ achter de lintjestoekenning voor de vijf COA-vrijwilligers schaarde, hoopte premier Dick Schoof de Kamer ervan te overtuigen dat de neuzen binnen het kabinet weer dezelfde kant op stonden.

En toch moest de minister-president zich woensdag van de oppositie verantwoorden voor de laatste rel waarin zijn asielminister de hoofdrol vertolkte. Faber had het – in de ogen van de oppositie, maar ook een deel van de coalitie – simpelweg te bont gemaakt.

Onverbiddelijk toonde de asielminister zich eerder deze week in het vragenuur in de Tweede Kamer, toen haar opheldering gevraagd werd over de reden waarom ze de vrijwilligers geen koninklijke onderscheiding gunde.

Woensdag lichtte ze haar halsstarrigheid toe: het vrijwilligerswerk, zoals taalles geven aan vluchtelingen, zou volgens Faber in strijd zijn met de doelen in haar asieldossier. Nederland werd door zulk werk simpelweg ‘te aantrekkelijk’ gemaakt voor vluchtelingen. En dus vond zij dat zij niet kon tekenen voor een lintje voor deze vrijwilligers.

Woedende oppositie

Het was een verweer dat alleen maar meer woede opwekte bij de oppositie. In de plenaire zaal werd Faber bij tijd en wijle uitgejoeld en toegeroepen. Niet alleen maakte de minister de toekenning van lintjes voor vrijwilligers politiek, ook de eenheid van kabinetsbeleid was daarmee verbroken volgens de oppositie. Nadat Schoof alsnog had getekend voor het toekennen van de lintjes voor de vrijwilligers, droeg het kabinet twee boodschappen uit, erkende zelfs PVV-staatssecretaris Coenradie.

En dus sommeerde de oppositie Schoof, aanvankelijk met steun van NSC en BBB, tekst en uitleg te geven. Woensdagochtend verscheen hij alleen niet. ‘Als premier duik je niet als het moeilijk wordt’, zei een woedende Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA). ‘Dan geef je tekst en uitleg.’ Pas na een dreigement van een hoofdelijke stemming, toog Schoof alsnog naar de Kamer voor een oorwassing, waar hij met zichtbare irritatie in vak K plaatsnam naast Faber. Ze zat nog niet of Timmermans noemde haar de ‘grootste prutser ooit in vak K’.

Mirjam Bikker (CU) was al net zo meedogenloos: ‘Faber weigert excuses aan te bieden, weigert in te zien wat zij in de samenleving kapotmaakt, zet haar eigen opvatting boven al die bijdragen van mensen die zich inspannen voor de samenleving. Het is een schande dat zij daar zo doorheen banjert.’ Rob Jetten (D66): ‘Deze minister is alleen maar bezig met polariseren, met ophef en niet met oplossingen.’

Volgens Henri Bontenbal (CDA) heeft Faber alle fatsoensnormen overschreden door als minister niet het algemeen belang, maar haar eigen ‘rancune en wraak’ op vrijwilligers te botvieren. De CDA-leider richtte zich ook tot de premier en de coalitie. Hij herinnerde Schoof eraan dat hij de belofte heeft gedaan te ‘normeren’ als ministers uit de bocht zouden vliegen. Schoof zou daarom excuses moeten eisen van Faber, vond Bontenbal. En zou moeten eisen dat zij alsnog voor de lintjes zou tekenen.

Coalitie laat Faber niet vallen

Maar zo ver hoefde Faber helemaal niet te gaan. Excuses zijn volgens de premier en de regeringspartijen niet nodig, omdat Faber zich via een brief op dinsdagavond laat alsnog zou hebben geschaard achter het kabinetsbesluit om de lintjes toe te kennen.

Er waren meer vergoelijkende woorden. De hele zaak had wat Schoof betreft niet zo uit de hand hoeven lopen als de lintjesaffaire afgelopen weekeinde niet naar de media was gelekt. ‘Dan hadden we dit in de boezem van het kabinet opgelost’, zei Schoof. Dan had hij de lintjes gewoon goedgekeurd in plaats van Faber en had niemand iets van de onenigheid geweten. ‘Had ik dit graag voorkomen? Ja. Ik betreur het dat de zaken naar buiten zijn gekomen voordat het besluit genomen was’, aldus Schoof.

Veel meer kritiek had de premier niet op zijn laatste crisis. Terwijl de oppositie blijft vinden dat de eenheid van het kabinetsbeleid is gebroken, is duidelijk dat de coalitie de lintjesaffaire zo snel mogelijk achter zich wil laten. Niet in de laatste plaats omdat Faber nog steeds de onvoorwaardelijke steun van Wilders geniet. Een val van Faber zou het einde van het kabinet betekenen.

Kou nog niet uit de lucht

Toch is de kou nog niet volledig uit de lucht. Het geduld van de coalitiepartijen is wederom danig op de proef gesteld. VVD-leider Dilan Yesilgöz, die Faber nog voor haar aantreden als minister ‘omstreden’ noemde – onder meer vanwege het aanhangen van de racistische omvolkingstheorie – deed geen moeite om woensdag haar ergernis over de laatste rel rondom Faber te verbergen. De VVD hoopt dat Faber zich vanaf nu gaat bezighouden met zaken waarvoor ze is aangesteld: het door de Kamer loodsen van strengere asielwetten. Yesilgöz wil in het vervolg ‘bestuurlijke volwassenheid’ zien bij Faber.

Ook NSC laat Faber niet vallen, maar hekelt het optreden van de minister ondertussen wel. NSC-voorvrouw Nicolien van Vroonhoven heeft zich de afgelopen dagen ‘flink geërgerd’ aan Faber, merkte ze op. ‘Ik heb de minister een waarschuwing gegeven.’ Ook de BBB keurde Fabers handelen af, maar bleef haar desondanks steunen.

Een motie van wantrouwen steunen over het gestuntel van Faber was het de coalitie niet waard. Wat meespeelt: een val van het kabinet op iets als lintjes is lastig te verkopen aan kiezers. Faber komt daarmee met de schrik vrij. Voor nu. De lakmoesproef volgt wanneer zij de strenge asielwetten door zowel de Eerste- als Tweede Kamer moet loodsen. Zoiets vereist doorgaans veel tact en inlevingsvermogen in de wensen van andere partijen. Eigenschappen die Faber de afgelopen weken in elk geval niet toonde.

Voor het CDA, een partij die de asielplannen van de minister steunt en die beslissend kan zijn voor steun in de Eerste Kamer, is de maat vol. ‘Het gaat niet over vijf lintjes. Het gaat over welke waarden en normen we overeind willen houden.’