Handelsoorlog bijna onvermijdelijk nu Trump belangrijke partners niet spaart met hoge invoerheffingen

Ieder land zijn eigen invoerheffing. Tot Donald Trump woensdag tijdens zijn speech na ongeveer een half uur een kartonnen bord omhoog hield in de Rozentuin van het Witte Huis, was onduidelijk hoe hij de al wekenlang aangekondigde ‘wederkerige’ heffingen zou opleggen op producten uit andere landen. Binnen zijn eigen regering zou volgens Amerikaanse media tot op de laatste dag gediscussieerd zijn of er één universele heffing zou gelden, of dat hij per land zou gaan variëren.

Dat laatste dus. Met heffingen die qua hoogte een schok door de wereld doen gaan, die hoger zijn dan andere regeringsleiders én veel economen verwachtten en die een tijdperk van globalisering ten einde zullen brengen. Op dat kartonnen bord dat Trump overhandigd kreeg door handelsminister Howard Lutnick stonden de heffingen opgesomd waarmee tientallen landen worden geconfronteerd.

Voor producten uit alle landen zal een basisheffing van 10 procent gelden aan de Amerikaanse grenzen, zo kondigde Trump aan op de dag die hij zelf als Bevrijdingsdag had betiteld. Zelfs voor landen die niet of nauwelijks een handelsoverschot hebben met de VS of zelfs een handelstekort, zoals Groot-Brittannië en Brazilië.

Veel landen worden getroffen door veel hogere invoerheffingen. De grootste handelspartners, de EU en China, krijgen heffingen opgelegd van 20 respectievelijk 34 procent. Voor China komt dat nog eens bovenop heffingen die al eerder door de VS zijn opgelegd. Ook Japan (24 procent) en het snelgroeiende India (26 procent) zien hoge heffingen tegemoet. Door de EU-landen werd rekening gehouden met tarieven ergens tussen de 10 en 25 procent. Deze heffing komt dus hoog uit binnen die bandbreedte.

De regering-Trump lijkt zo een handelsoorlog te ontketenen met zijn belangrijkste handelspartners, die al voor ‘Bevrijdingsdag’ hadden aangekondigd dat ze heffingen door de VS zullen vergelden. Vermoedelijk zullen ze eerst proberen lopende onderhandelingen nieuw leven in te blazen om heffingen omlaag te krijgen, maar de vraag is of ze veel gehoor zullen krijgen bij Trump. „Als je een tarief van nul procent wil, dan moet je je product gewoon hier in Amerika produceren”, hield hij buitenlandse fabrikanten voor.

Dat maakt een scenario waarschijnlijker waar veel economen al maanden voor waarschuwen, waarbij andere landen Amerikaanse heffingen met eigen heffingen beantwoorden. Economische groei zal volgens hun berekeningen in alle landen, zeker ook in de VS, klappen oplopen en sommige landen kunnen in een recessie worden gestort. Consumenten zullen de nieuwe heffingen doorgevoerd zien in hogere prijzen die ze in de winkel moeten betalen. De inflatie stijgt dan weer. Bedrijven zien hun inkoopkosten oplopen en hun productieketens ernstig verstoord raken. De onzekerheid zal toenemen, bedrijven zullen aarzelen waar ze het beste in de wereld kunnen investeren.

Zuidoost-Aziatische landen als Vietnam, Laos en Cambodja worden het hardst getroffen met heffingen van 46, 48 en 49 procent. Zij waren sinds Trump in zijn eerste termijn als president al een handelsconflict aanging met China, de uitwijkplek voor veel fabrieken uit China, en hun economieën groeiden de afgelopen jaren snel. Mexico en Canada – die Trump al eerder dreigde met heffingen van 25 procent, die echter werden uitgesteld – ontbreken op de lijst die het Witte Huis woensdag bekendmaakte.

Onduidelijk bleef wanneer de heffingen voor andere landen ingaan. Trump zei zelf direct om middernacht. Amerikaanse media als CNN meldden al snel dat bronnen rond de regering zeiden dat de tarieven vanaf 9 april zullen gelden. Dat zou andere landen nog tijd geven snel onderhandelingen op te voeren om hun heffing omlaag te krijgen. In het decreet dat hij woensdag ondertekende verklaart Trump dat hij de heffingen invoert vanwege een nationale economische noodtoestand.

De al eerder aangekondigde heffingen op auto’s van 25 procent zijn wel woensdagnacht ingegaan. Net als bij de vorige maand ingestelde staal- en aluminiumheffingen (ook 25 procent) krijgen de fabrikanten niet ook nog deze ‘wederkerige’ heffingen daarbovenop. Dat geldt ook voor chips, medicijnen, koper en hout, sectoren waarvoor hij eerder aparte tarieven heeft aangekondigd.

Lees ook

‘Mr. Tariff’ Trump vindt met zijn beleid een historische bondgenoot in Herbert Hoover

Mild

Trump noemde zijn ‘wederkerige’ heffingen in zijn toespraak mild. Ze zijn volgens hem de helft van wat andere landen aan heffingen en andere handelsbelemmerende maatregelen opleggen aan Amerikaanse exporteurs. Hij zwaaide op het podium met een dik boek, dat volgens hem de resultaten van onderzoek bevatte naar wat andere landen de VS jarenlang hebben aangedaan.

Op de dag van zijn inauguratie had hij per decreet verschillende ministeries opdracht gegeven te onderzoeken hoe Amerikaanse bedrijven door andere landen worden benadeeld door niet alleen invoerheffingen, maar ook valutamanipulatie, exportsubsidies en niet-financiële handelsbelemmeringen (bijvoorbeeld door restricties op Amerikaanse producten vanwege gezondheids- of milieuvereisten). Ook de door Trump al eerder gehekelde btw die in veel landen wordt geheven, rekent zijn regering mee als heffing op Amerikaanse producten. Zelfs al betalen binnenlandse producenten die evenzeer als hun Amerikaanse concurrenten.

Per land zou zijn regering zo bepaald hebben welk nadeel Amerikaanse exporteurs hebben en zou hij zelf nu ‘aardig’ zijn door slechts de helft terug in rekening te brengen. Het boek is tot dusverre nog niet gedeeld met de buitenwereld.

„Sommige landen zullen boos worden”, zei Trump. „Ja, zeker, want we hebben deze landen nooit iets in rekening gebracht.” Hij betitelde andere landen als ‘buitenlandse bedriegers’ en ‘buitenlandse aaseters’. „Onze beste vrienden waren daarbij nog erger dan onze vijanden.” Maar, zei hij ook, hij nam het de regeringsleiders van andere landen niet kwalijk. „Het is de schuld van alle presidenten voor mij, die dit hebben toegelaten.”

Met zijn eigen ’tarievenberekening’ gaat Trump volledig voorbij aan de regels die de afgelopen decennia zijn vastgesteld binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Hij heeft nu zijn eigen en oncontroleerbare manier bedacht om de wereld de maat te nemen op handelsgebied en zet het sinds de Tweede Wereldoorlog zorgvuldig opgebouwde internationale economische systeem zo volledig op losse schroeven. Volgens veel economen heeft de toegenomen vrijere handel voor welvaartstoename in veel landen gezorgd, omdat producten kunnen worden geproduceerd in landen die dat tegen de laagste kosten het meest concurrerend kunnen doen.

Fabrieken terug

Trump wil fabrieken terugkrijgen in de VS en daarmee banen voor arbeiders scheppen. Dat lijkt zijn voornaamste doel met het instellen van deze nieuwe heffingen. Hij somde nogmaals trots op hoe bedrijven als Apple, TSMC, Hyundai en Johnson & Johnson hem de afgelopen maanden al beloofd hebben tientallen en soms zelfs honderden miljarden in nieuwe fabrieken in de VS te steken.

Trump liet een werknemer van een autofabriek naast hem vertellen hoe hij in diens thuisstaat Michigan autofabrieken had zien sluiten en nu onder capaciteit ziet draaien door vertrek van productie naar het buitenland en door buitenlandse concurrentie. Deze Bob zei nu al productie te zien terugkeren en te verwachten dat binnen drie, vier jaar weer nieuwe fabrieken opengaan. Trump beloofde hem dat het nog veel sneller zal gaan.

„We gaan weer de auto’s en schepen, chips, vliegtuigen, mineralen en medicijnen zelf produceren die we hier in de VS nodig hebben”, zei Trump. Hij bekritiseerde andere landen dat „ze onze banen gestolen hebben”, „onze fabrieken kapotgemaakt” en „de Amerikaanse droom om zeep hebben geholpen”. En, zo zei Trump tegen zijn publiek, waarin behalve zijn kabinet ook veel arbeiders uit de staal- en de auto-industrie zaten: „Wij gaan nu hun aandoen wat zij ons hebben aangedaan. Ik kan het niet simpeler uitdrukken”.

Veel minder legde hij in zijn toespraak de nadruk op de honderden miljarden die sommige van zijn adviseurs met heffingen denken te kunnen ophalen voor de Amerikaanse schatkist. Dat wordt vaak als een ander doel van zijn handelspolitiek gezien. Met die opbrengsten zou de inkomstenbelasting verlaagd kunnen worden en de staatsschuld gereduceerd.

Zijn handelsadviseur Peter Navarro becijferde dat eerder deze week op 600 tot 700 miljard per jaar. Dat vonden verschillende Amerikaanse economen vervolgens in een eerste reactie een onrealistische inschatting, mede omdat de economische schade van de heffingen niet in deze berekeningen zou zijn meegenomen. Eerste berekeningen van economisch adviesbureau Capitol Economics woensdagavond gaven echter aan dat bij tarieven van deze hoogte dat bedrag wel degelijk binnen te slepen zou zijn.

Lees ook

Geen Pringles, Facebook of Tesla: hoe lezers Amerikaanse producten mijden

Onderhandelingen

Andere landen zullen nu snel hun positie moeten bepalen. Proberen ze de regering-Trump te verleiden tot onderhandelingen, uiten ze dreigementen om de Amerikanen om de tafel te krijgen of komen ze direct met vergeldingsmaatregelen? „Ik weet nu al dat ik koningen, presidenten, premiers aan de telefoon krijg, die allemaal om uitzonderingen zullen vragen”, zei Trump zelf.

De verwachting is dat de EU en ook andere landen niet direct reageren, maar zich eerst rustig gaan beraden. In een televisie-interview riep Trumps minister van Financiën Scott Bessent ze op om niet direct met vergelding te komen. „Ik zou niet proberen om te vergelden”, zei hij. „Zolang je dat niet doet, zullen je heffingen niet omhooggaan.” Maar of onderhandelingen nog zin hebben, liet hij ook in het midden.

In de aanloop naar Liberation Day hielden veel regeringsleiders hun kruit nog droog. Zo zei Ursula von der Leyen, president van de Europese Commissie, dinsdag nog in het Europees Parlement: „We hebben de kracht om te onderhandelen. We hebben de macht om terug te duwen. Alle instrumenten liggen op tafel.”

Op de financiële markten zou het wel heel onrustig kunnen worden. Na de aankondigingen van Trump woensdag, kort na sluiting van de Amerikaanse beurzen, doken de futures alvast fors, met 2 procent of meer, naar beneden. De onzekerheid in de economie en op de beurzen lijkt voorlopig allerminst weg, ook niet nu duidelijk is hoe hard Trump de handelsoorlog inzet.