In de ballenbak komen de gesprekken over schulden los. ‘De geldstress zal nog lang blijven’

“Ik had het gevoel dat ik in de rekeningen verdronk”, blikt Melody Rampersad (19) terug. Toen haar thuissituatie iets meer dan een jaar geleden veranderde, moest ze opeens alles zelf betalen en belandde ze in de schulden. Dat met anderen bespreken, deed ze niet. “Ik wilde niet dat anderen medelijden zouden krijgen of zouden denken dat ik mezelf niet kon onderhouden.”

Rampersad komt net uit de ‘Debt Dive Cash Kas’ op hogeschool Inholland in Amsterdam: een ballenbak, gevuld met doorzichtige, plastic ballen, nepgeld en opblaashaaien, die speciaal is neergezet om het gesprek over financiën op een laagdrempelige manier op gang te brengen.

Het is onderdeel van de verkennende fase van het promotieonderzoek van Paula Smith, dat zich richt op preventie van schulden bij jongeren. Ze is onderzoeker en docent aan hogeschool Inholland en promoveert aan de Universiteit van Amsterdam.

Achteraf betalen

Dat schulden onder jongeren een probleem zijn, is al langer bekend. Uit onderzoek van ING bleek afgelopen september dat 49 procent van de Nederlandse jongeren tussen de 16 en 27 jaar een financiële schuld heeft. In andere onderzoeken komt een vergelijkbaar beeld naar voren.

Openstaande rekeningen van hun zorgverzekering kunnen voor problemen zorgen. De schulden ontstaan ook door achteraf betalen. In een onderzoek van het Nibud uit 2024 gaf 59 procent van de hbo- en wo-studenten aan een openstaande rekening te hebben van spullen die ze online hadden besteld.

Dat was ook het geval bij Rampersad. “Toen ik alles zelf moest betalen, had ik geen baantje, dat lukte niet vanwege school. Via Klarna (een online betaaldienst, red.) kocht ik de dingen die ik echt nodig had, zoals een paar schoenen of een nieuwe schooltas. Mijn oude ging kapot.” Het openstaande bedrag liep snel op, tot een paar honderd euro. “Dat gaf een ontzettend vervelend gevoel.”

Mismatch

Naast het achteraf betalen wil onderzoeker Smith te weten komen wat er nog meer onder jongeren speelt qua financiën. Ze bestudeert hoe jongeren betrokken kunnen worden bij beleid en onderwijs rondom geldzaken. “Nu ervaren veel jongeren namelijk een mismatch. Ze zeggen bijvoorbeeld: waarom leer ik wel wanneer Napoleon gestorven is, maar niet hoe ik belastingaangifte doe?”

Om erachter te komen wat er speelt, duikt ze samen met de studenten de ballenbak in. “Nee, jullie hebben geen crypto’s?”, vraagt Smith aan Joey Mulder (18) en een aantal van zijn klasgenoten. Die zijn druk bezig elkaar te bekogelen met de ballen.

Mulder, die inmiddels onder de ballen bedolven is, antwoordt van niet. Hij vertelt wel dat hij af en toe aan online gokken deed. “Daar heb ik ook weleens geld mee verloren. Ik werd te gretig en ging maar door, ondanks dat ik geld verloor.” Het ging om een bedrag van enkele tientjes. “Het zorgde gelukkig niet voor problemen. Omdat ik in de supermarkt werk, kon ik het gewoon betalen.”

Lesmateriaal

Zo open als Mulder over zijn financiën praat, dat zou Smith het liefste bij alle jongeren zien. “Uit mijn eerdere onderzoek weet ik dat veel jongeren geldstress ervaren, maar niet goed om hulp durven te vragen. Ze denken dat ze de enige zijn die struggelen.” Daarover praten zorgt voor herkenning, zegt Smith. “En het helpt om grotere schulden te voorkomen.”

Uiteindelijk ontwikkelt Smith, met de input uit de ballenbak en een enquête die studenten achteraf in kunnen vullen, samen met jongeren een ontwerp voor lesmateriaal over geldzaken. “In eerste instantie gericht op mbo-niveau 1 en 2 studenten, want zij lopen het meest tegen de complexiteit van het systeem op. Ze komen bijvoorbeeld eerder in de problematische schulden.” Financiële educatie die op hun behoeftes aansluit, kan dat voorkomen, zegt Smith.

Terug naar de ballenbak. Daar vertelt Rampersad hoe ze via een incassobureau een betalingsregeling trof om haar schulden af te betalen. Ze heeft inmiddels een bijbaan voor minimaal drie dagen per week en ontvangt de basis- en aanvullende beurs van Dienst Uitvoering Onderwijs (Duo). Er is nu alleen nog een achterstand op haar zorgverzekering over. “Die heb ik over acht maanden ook helemaal afbetaald. Maar de stress die ik over geld voel, die zal nog veel langer blijven.”

Lees ook:

Nu kopen, later betalen: hoe Klarna bijdraagt aan de financiële problemen van duizenden jongeren

Achttien jaar geleden begon Klarna als een dienst om online shoppen te versimpelen. Nu is het bedrijf vooral omstreden.