Opinie: De deepfake pornovideo’s die van mij zijn gemaakt ondermijnen de democratie

Vlak voor een debat in de Tweede Kamer werd ik apart genomen door de beveiliging. Er circuleerden deepfake pornovideo’s online waarin mijn gezicht was geplakt. Kort daarna – terug in de Nijmeegse gemeenteraad – kwam het volgende bericht: opnieuw waren er deepfake video’s ‘van mij’ verschenen. Dit is geen toeval of iets wat hoort bij het vak, maar een directe aanval op zowel mijn persoon als de basis van onze democratie.

In 2024 verving ik enkele maanden een collega-Tweede Kamerlid en na zes jaar lokale politiek kende ik de haatberichten, de verwensingen, de subtiele en minder subtiele intimidatie. Maar dit – deepfake pornografie – was nieuw voor me. Helaas past het binnen een patroon. Onderzoek wijst uit dat vooral vrouwelijke politici, lhbti+-personen en politici van progressieve partijen het mikpunt zijn van haat en intimidatie. Ik vink alle drie de hokjes aan en dat was te merken, vooral online.

Door intimidatie verschraalt het debat

De deepfake video’s vormden een triest dieptepunt. Niet alleen omdat ze persoonlijk ingrijpend zijn, maar omdat ze – net als andere vormen van haat, bedreigingen en digitale intimidatie – een aanval zijn op de essentie van democratie: dat iedereen vrijuit kan spreken en meedoen. Een sterke democratie draait om mensen met verschillende opvattingen die samen een stevig collectief vormen.

Steeds meer mensen denken drie keer na voordat ze hun hoofd boven het maaiveld uitsteken en een stap naar voren zetten om deel uit te maken van dat collectief. Intimidatie zorgt ervoor dat het publieke debat verschraalt, en dat alleen zij met de meeste privileges en de minste angst overblijven.

Afgelopen week vertelde ik een oud-collega, een klassieke ‘zeven-vinkjes-man’, tussen neus en lippen door over de deepfake video’s. Ik had verwacht het gebruikelijke antwoord ‘vervelend, maar dat hoort er helaas bij’ te krijgen. Dat is niet wat er gebeurde. Integendeel, hij reageerde verontwaardigd en boos. En dat zette me aan het denken. Want precies die verontwaardiging is wat we nodig hebben om onze democratie te verdedigen. Die verontwaardiging is het fundament waarop we een sterke democratie bouwen.

Mensen met macht moeten zich uitspreken

Een sterke democratie kenmerkt zich niet door ‘de meeste stemmen gelden’ en een hoge mate van bewegingsvrijheid van de meerderheid, maar kenmerkt zich juist door de manier waarop een samenleving haar minderheden en hun rechten beschermt. Door hoe veilig en vrij je bent als je níet tot de norm behoort. Die vrijheid komt niet vanzelf.

Ze bestaat alleen als de meerderheid ervoor opstaat. Als mensen met macht, positie en privilege zich uitspreken. Juist degenen mét alle vinkjes, met de zekerheid dat ze niet snel zelf doelwit zullen worden, moeten opstaan. Zij hebben de ruimte om niet weg te kijken. Om niet te relativeren of te bagatelliseren, maar om pal te staan naast hen die het wél treft.

Geen beroepsrisico

Politieke tegenstand, media- en publieke belangstelling en hoge werkdruk: dat zijn risico’s van gekozen volksvertegenwoordiger zijn. Deepfake pornovideo’s zijn dat niet. Dit is geen beroepsrisico, dit is een opzettelijke poging om mensen het zwijgen op te leggen en hen te ontmoedigen deel te nemen aan het politieke debat. We hebben meer mensen nodig die zich uitspreken, want wie zich uitspreekt, trekt een grens. En die grens moet glashelder zijn: haat en intimidatie horen er niet bij. Niet in de politiek. Niet in onze samenleving. En vooral niet in een democratie.

Lees ook:

Deepfake-porno is ernstig seksueel misbruik, maar dat beseft niet iedereen

Iedereen kan het slachtoffer worden van deepfakeporno. Maar we kunnen aan dit misbruik ook samen een einde aan maken, denkt onderzoeker Marthe Goudsmit Samaritter.

Lokale politiek geen pretje? Wél als je het politici zelf vraagt

Ondanks toenemende intimidatie en werkdruk halen de meeste lokale politici nog volop voldoening uit hun werk.