Acteur Val Kilmer (1959-2025) was even veelzijdig als onmogelijk

Val Kilmer werd geboren op oudejaarsdag, 1959. Zijn jeugd ging niet over rozen. Zijn ouders besloten al vroeg te scheiden. In 1977 volgde de zwaarste klap uit zijn nog jonge leven: Kilmer verloor zijn jongere broertje Wesley, die aan epileptische aanvallen leed. In een zwembad raakte Wesley buiten bewustzijn; hij kwam niet meer bij kennis. Wesley was slechts enkele jaren jonger dan Val.

Kilmer raakte al op jonge leeftijd gefascineerd door toneel en drama. Dat hij een speciaal talent had, erkenden ze al vroeg bij een van de meest gerenommeerde acteerscholen van de Verenigde Staten, Juilliard School in New York. Kilmer mocht er als broekie van 17 een dramacursus volgen. Daarmee was hij jarenlang de jongste student ooit van de beroemde opleiding. Hij was er klasgenoot van Kevin Spacey, al konden de twee het niet echt met elkaar vinden.

Dat Kilmer zijn eigen weg zocht, bleek direct na de opleiding. Aan zijn koppigheid zouden later verschillende regisseurs en acteurs zich ergeren. Maar eerst was het de beurt aan Francis Ford Coppola, de maker van de Godfathertrilogie. Coppola wilde Kilmer hebben voor een rol in The Outsiders, een film uit 1983 over een jeugdbende met veelbelovende acteurs als Tom Cruise, Matt Dillon, Patrick Swayze en Rob Lowe. Maar Kilmer haalde zijn neus op voor de interesse van de Hollywoodveteraan. Hij verkoos eerst een aantal toneelrollen in New York.

Bijna was zijn grote doorbraak er niet eens geweest. Die kwam natuurlijk met de wereldhit Top Gun, waarin Kilmer naast Tom Cruise speelde als piloot met de bijnaam Iceman. Hoewel zijn agent hemel en aarde bewoog om Kilmer de rol te bezorgen had Kilmer zelf eigenlijk helemaal geen zin in de film over de Amerikaanse luchtmacht. Hij was bang dat het een propagandafilm zou worden.

Gebroken arm

Naar verluidt probeerde hij zelfs zijn auditie voor regisseur Tony Scott te verknallen. Maar Scott moest en zou hem hebben, dus toen Kilmer de auditie wilde verlaten, rende Scott hem achterna. Bij de lift kon Scott hem nog net tegenhouden door zijn arm tussen de sluitende deuren te steken. Zo werd Iceman alsnog aan boord getrokken.

Een andere iconische rol was zijn vertolking van zanger Jim Morrison in The Doors, een film uit 1991 die hij maakte met regisseur Oliver Stone. Kilmer verdiepte zich voor de rol uitzonderlijk goed in het leven van de legendarische muzikant. Hij leerde vijftig Doorsnummers uit zijn hoofd, maakte zich de mimiek van Morrison tot in de puntjes eigen en bleek zelfs heel aardig zelf te kunnen zingen.

Eenmaal op de set verliep niet alles op rolletjes. Toen hij tijdens een optreden in het publiek wilde springen voor een staaltje crowdsurfen, greep het aanwezige stuntpersoneel mis. Kilmer klapte op de grond en brak zijn arm. Volgens Kilmerfans zouden de gevolgen van die val – een vervorming in zijn bovenarm – nog te zien zijn geweest in enkele scènes in Heat uit 1995.

Hoe briljant Kilmer ook was als acteur, een soepele samenwerking op de filmset was eerder uitzondering dan regel. De ene regisseur beschuldigde hem van kinderachtig gedrag, een andere maakte hij aan het huilen en weer een ander werd ontslagen, mede doordat Kilmer zich onhandelbaar gedroeg.

Turbulent liefdesleven

Hollywoodlegende Marlon Brando had zelfs een openlijke ruzie met Kilmer op de set van The Island of Dr. Moreau in 1996. Volgens Brando ‘verwarde’ zijn tegenspeler zijn talent met de hoogte van zijn salaris. Beide acteurs weigerden nog uit hun trailer te komen.

Aan de andere kant was de beroemde Amerikaanse filmcriticus Roger Ebert zeer lovend over Kilmers veelzijdigheid: “Hij heeft een reeks verschillende karakters zo overtuigend neergezet dat het waarschijnlijk is dat veel mensen zich niet eens hebben gerealiseerd dat ze naar dezelfde acteur zaten te kijken.”

Over het liefdesleven van Kilmer is een apart boek te schrijven. De lijst Hollywoodsterren met wie Kilmer een kortere of langere relatie had, is lang. Cher was een van hen, evenals Cindy Crawford en Daryl Hannah. Kilmer werd ook wel een moderne casanova genoemd: goed in het beginnen van relaties, maar mede vanwege zijn jaloezie niet zo goed in het in stand houden ervan.

In de jaren tachtig publiceerde hij een poëziebundel. Een aantal van die gedichten beschreef weer een andere geliefde uit de filmwereld: Michelle Pfeiffer.

Keelkanker

Kilmer kreeg in 2014 de diagnose keelkanker. Hij onderging daarvoor tweemaal een tracheotomie, waarbij een opening in de huid van de hals tot de luchtpijp wordt gemaakt. Om te kunnen praten moest hij zijn hand op het gaatje houden.

In 2021 verscheen de documentaire Val, over zijn leven en loopbaan. De film sleepte meerdere prijzen in de wacht. Een jaar later speelde hij nog een kleine rol in Top Gun: Maverick, het vervolg op het origineel uit 1986.

Volgens zijn dochter Mercedes is Kilmer overleden aan een longontsteking. Hij stierf maandag in Los Angeles, op 65-jarige leeftijd.