Influencers promoten schadelijke vitaminepillen. ‘Ik kon een week niet lopen’
Vitaminesupplementen zijn een goudmijn, al zijn ze eerder schadelijk dan nuttig. Optreden tegen de valse beloftes die influencers doen, blijkt nog niet zo eenvoudig. ‘Mensen moeten dit weten.’
Met een sinaasappel in de ene hand en een potje multivitaminen in de andere, promoot influencer Jade Anna haar nieuwe vitaminelijn bi yù. ‘Bij bi yù draait alles om het empoweren van jouw ware potentie’, luidt de slogan van het merk. In een video op haar Instagram-account vertelt ze passievol dat haar droom om een eigen merk te starten eindelijk werkelijkheid is geworden.
“In de toekomst wil ik veel meer delen over hoe de producten zijn ontstaan en lekker transparant zijn, net zoals ik ben over mijn leven online,” zegt ze, terwijl ze met glinsterende ogen in de camera kijkt.
De twintigjarige Jade Anna van Vliet, op Instagram bekend als Jade Anna, heeft circa een miljoen volgers op dit platform. Ze is niet de eerste influencer die haar naam verbindt aan een potje multivitaminen. Een opvallende trend binnen deze miljoenenmarkt zijn multivitaminen in de vorm van gummies.
Deze vrolijk gekleurde snoepjes in allerhande fruitsmaken beloven van alles: betere haargroei, meer energie en een mooiere huid. Ze worden gretig gepromoot op sociale media, maar achter die glanzende beloftes gaan grote gezondheidsrisico’s schuil.
Ernstige bijwerkingen door te veel B6
“Mijn voetzolen brandden zo erg dat ik een week niet kon lopen”, vertelt Ariënne Veldhuijsen. “Ik dacht dat ik multiple sclerose (MS) kreeg. Ik zag mezelf al in een rolstoel eindigen.” Maar een bloedtest onthulde een andere oorzaak: een te hoge vitamine B6-waarde, veroorzaakt door het slikken van haar multivitaminen. Dat resulteerde in zenuwpijn, spierzwakte en tintelingen in haar benen.
Agnes Kant, directeur van bijwerkingencentrum Lareb, ziet deze klachten vaker voorbijkomen, gepaard met een te hoge B6-waarde in het bloed. “Neurologische schade kan flinke impact hebben op het dagelijks leven”, zegt Kant. “We zien mensen die een krant niet meer kunnen omslaan, pijn ervaren van een dekbed op hun voeten of hun schoenen niet meer goed dicht kunnen maken.”
‘Je kunt influencers heel makkelijk inzetten voor marketing. Kijk bijvoorbeeld naar die haargummies: er is geen enkel bewijs dat ze werken. Maar als een beeldschone influencer zegt dat het werkt, zijn we daar allemaal gevoelig voor. Jij, ik, iedereen.’
Tot medio februari ontving Lareb 252 meldingen van zenuwpijn als gevolg van B6-gebruik in vitaminesupplementen. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is de risico’s van vitamine B6 niet ontgaan. Op haar advies werd in 2018 de wettelijke maximale hoeveelheid al naar 21 milligram per dag verlaagd. Toch bleven de klachten bij Lareb binnenstromen. Bij een derde van deze meldingen ging het om een dosis van 12 milligram of lager.
Volgens het Voedingscentrum kunnen naast vitamine B6 ook andere vitaminen schadelijk zijn bij langdurig gebruik. Een hoge inname van vitamine A uit dierlijke producten kan bijvoorbeeld leiden tot vermoeidheid, misselijkheid en zelfs afwijkingen aan de ogen, huid en het skelet. Daarnaast kan een overmatige hoeveelheid vitamine D schade aan de nieren tot gevolg hebben. Daarom zijn er maximale hoeveelheden vastgesteld voor onder andere vitamine A, B3, D, E en foliumzuur.
Vier keer de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid
In Nederland komen nauwelijks tekorten voor. Bepaalde groepen, zoals ouderen, baby’s en zwangeren, krijgen wel het advies om bepaalde vitamines bij te slikken. Voor anderen is het in de meeste gevallen niet nodig. Klachten die door een overschot aan vitamines veroorzaakt worden, worden meestal gelinkt aan het bijslikken van supplementen.
Daarom adviseert het Voedingscentrum, als je toch een voedingssupplement gebruikt, om niet meer dan maximaal 100 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid te nemen. Voor vitamine B6 komt dit neer op 1,5 milligram per dag.
Desondanks bevatten veel (multi)vitaminen, zoals gummies, onnodig hoge doses vitaminen. Zo zou de ‘bi yù support en energy bundel’ van Jade Anna, die 4,1 milligram vitamine B6 bevat, een ‘ideale aanvulling zijn op je dagelijkse selfcare routine’. Wie daarbovenop nog twee ‘bi yù shine gummies’ slikt – met 2 milligram vitamine B6 – voor een “welverdiende glow-up” krijgt al snel meer dan vier keer de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 1,5 milligram binnen.
Waarom slikken we die vitaminen eigenlijk? Uit cijfers van het RIVM blijkt dat bijna zes op de tien Nederlanders voedingssupplementen gebruikt. Influencers als Jade Anna spelen een sleutelrol in deze verkoopstrategie, zegt wetenschapsjournalist Adriaan ter Braack, alias Sjamadriaan. Hij strijdt op sociale media en als columnist in Trouw tegen desinformatie en pseudowetenschap. “Je kunt influencers heel makkelijk inzetten voor marketing. Kijk bijvoorbeeld naar die haargummies: er is geen enkel bewijs dat ze werken. Maar als een beeldschone influencer zegt dat het werkt, zijn we daar allemaal gevoelig voor. Jij, ik, iedereen.”
Geen reactie van vitamine-influencers
Toch gaat het verder dan influencers alleen. “Als je googelt naar vitaminen, lijkt het al snel alsof je ze nodig hebt,” zegt Ter Braack. “Mensen prikken daar vaak niet doorheen.” Deze ontwikkeling gaat hand in hand met een groeiende fitnesscultuur en een toenemend wantrouwen jegens instanties zoals het Voedingscentrum. De mentaliteit om je gezondheid tot in de puntjes te willen regelen lijkt hierin zwaarder te wegen dan de vraag of de informatie over supplementen wel klopt. “Dan ga je dus ook supplementen slikken,” voegt Ter Braack eraan toe.
‘Het maximumgehalte B6 dat aanwezig mag zijn in supplementen is niet voor niets wettelijk vastgesteld. Vanwege het toenemend aantal klachten wordt nu zelfs overwogen dit verder te verlagen.’
Of influencers zelf weten wat ze verkopen is nog maar de vraag. Transparantie is volgens Jade Anna een belangrijke pijler onder haar lifestylemerk bi yù. Maar op de vraag of ze zelf gelooft in haar producten, blijft het stil. Ieder telefoontje eindigt met haar voicemail, e-mails en whatsappjes blijven onbeantwoord en via het contactformulier van bi yù komt geen reactie. Ook een handvol andere benaderde influencers laten niks horen of weigeren in gesprek te gaan over hun eigen of gelieerde vitaminemerk.
Hoe betrokken zijn goedverdienende influencers zelf eigenlijk bij de productie van hun supplementen? Nauwelijks, zo lijkt het. Want de potjes vitaminen blijken veelal afkomstig van zogeheten ‘white label-bedrijven’, die op grote schaal supplementen produceren. Een snelle blik op de samenstelling van verschillende supplementen onthult een identieke inhoud van de potjes. Influencers plakken daar vervolgens hun eigen merknaam op.
Een verdienmodel
De white label-bedrijven profileren zich als experts op het gebied van voedingssupplementen. Zo schrijft Ruben Hoogervorst, directeur van Evivita – die zich op Linkedin Mister Healthy noemt—de kwaliteit van zijn haargummies toe aan onder andere orthomoleculair therapeuten. Dat klinkt gewichtig, maar orthomoleculair therapeut is een onbeschermde titel. Een cursus die je ertoe opleidt, kost maar vier dagen.
Zelf draagt Hoogervorst de titel ook en sust zorgen over vitamine B6: “Pas na een jaar lang dertig keer de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid zou je tintelende vingers krijgen.” Toch heeft Evivita de hoeveelheid B6 in zijn producten verlaagd, om tegemoet te komen aan de angst onder consumenten. “De perceptie van deze gevaren is vaak belangrijker dan de werkelijke wetenschappelijke onderbouwing,” zegt Hoogervorst.
Volgens Kant van Lareb is dit alles flauwekul. “Het maximumgehalte B6 dat aanwezig mag zijn in supplementen is niet voor niets wettelijk vastgesteld. Vanwege het toenemend aantal klachten wordt nu zelfs overwogen dit verder te verlagen.” Daarnaast wordt er volgens het Voedingscentrum alleen een aanvaardbare bovengrens van vitaminen vastgesteld als er voldoende wetenschappelijk bewijs voor is.
Volgens Kant hoeven we niet verbaasd te zijn over uitspraken zoals die van Mister Healthy: “Het is natuurlijk een verdienmodel”. In 2022 zouden Nederlanders maar liefst 1,6 miljard euro aan voedingssupplementen hebben besteed, zo citeert de NVWA een onderzoek van Voeding Nu in een advies aan de minister.
Eigen vitaminemerk op de markt
Dat de drijfveer geld is, blijkt ook uit de websites van white label-fabrikanten Triple Pharma en Evivita. Ze bieden een compleet marketingplan aan voor iedereen die zelf een online vitaminewinkeltje wil beginnen. “Wij zijn er om geheel te ontzorgen, zodat jij je kan focussen op sales”, ronkt de website van Evivita. Triple Pharma legt op zijn website de voordelen uit, inclusief een ‘richtlijn voor de omzet’.
De producenten verdienen zelf ook goed, blijkt uit opgevraagde jaarrekeningen bij de Kamer van Koophandel. Over de omzet doen deze bedrijven geen mededelingen, maar Triple Pharma zag het eigen vermogen tussen 2020 en 2023 groeien van 800.000 naar anderhalf miljoen euro.
De persoonlijke bv’s van de drie eigenaren bouwden in die periode eveneens miljoenen aan vermogen op. Ook de influencers die de pillen doorverkopen, verdienen goed. “De merkhouder rekent meestal een verkoopprijs die vier tot vijf keer hoger is dan de inkoopprijs van het white label-bedrijf”, zegt Ruben Hoogervorst van Evivita.
Je kunt dus als influencer via een white-label bedrijf relatief makkelijk je eigen vitaminemerk op de markt brengen en hier flink aan verdienen. Toch zijn er regels voor het verkopen van supplementen. Zo controleert de NVWA onder andere of producenten van vitamines zich houden aan de regels rondom gezondheidsclaims, maar slimme woordkeuzes bieden verkopers de ruimte om hun producten toch aantrekkelijk te presenteren.
De producten van Jade Anna zijn daar een voorbeeld van. Aangezien niet wetenschappelijk bewezen is dat het slikken van vitamine B6 je energie verhoogt, is een claim als ‘vermindert vermoeidheid/moeheid’ niet toegestaan. Maar het is wél toegestaan om te claimen: ‘Helpt om vermoeidheid en moeheid te verminderen’. Zo kiest ook bi yù haar woorden zorgvuldig: ‘Geef je energie een boost met de bi yù energy gummies.’
Wanneer de NVWA om verduidelijking wordt gevraagd, blijft het antwoord summier: “De wettelijk vastgelegde bewoordingen van de toegestane gezondheidsclaims hoeven niet letterlijk gevolgd te worden. Synoniemen, die voor de consument dezelfde betekenis hebben, mogen ook”, legt een woordvoerder uit.
Lucht verkopen
Kant van Lareb ziet hierin het probleem: “Producenten en influencers zoeken de grenzen van de wet op en maken claims om hun product aan de man te brengen. Dit maakt ingrijpen lastig. Ze wekken de indruk dat hun producten noodzakelijk zijn, terwijl ze eigenlijk gewoon lucht verkopen aan mensen die geen vitaminetekort hebben. De NVWA kan hier weinig tegen doen.”
De NVWA controleert daarnaast of bedrijven zich aan de wettelijke maximale dagelijkse hoeveelheden van supplementen houden. Onderzoek naar de inhoud van producten vindt doorgaans pas plaats na meldingen van consumenten. “Wij werken risicogericht en op basis van meldingen. Gezien het enorme aantal producten wereldwijd, is het onmogelijk om elk product vooraf te controleren”, zegt dezelfde NVWA-woordvoerder.
“Dat is het verschil met geneesmiddelen”, zegt Kant. “Die moeten eerst goedgekeurd worden voordat ze op de markt komen, waarbij een afweging wordt gemaakt tussen de werkzaamheid en de bijwerkingen. Bij voedingssupplementen is dat niet het geval.”
De consument heeft zelf een belangrijke rol, zegt Kant. “We hebben een vrije markt, waarbij mensen helaas van alles mogen verkopen. Daarom is het extra belangrijk dat consumenten waakzaam zijn en meldingen doen bij ons. Koop niet zomaar alles, want het is niet per definitie veilig.”
Ariënne Veldhuijsen, die klachten kreeg door een overdosis aan vitamine B6, hoopt ook dat meer mensen zich bewust worden van de risico’s: “Je neemt supplementen om goed voor jezelf te zorgen, maar waar kun je nog op vertrouwen? Mijn advies aan anderen: slik alleen supplementen in overleg met een arts.” En krijg je last van bijwerkingen? Meld die direct bij Lareb. “Mensen moeten dit weten.”
Ondertussen gaat de promotie van nieuwe vitaminesupplementen bij Jade Anna onverminderd verder. Het nieuwe jaar begon op het Instagram-account van bi yù met een foto van een tafel met glanzende gouden sieraden en een met parels versierd cocktailglas met in het midden een geopend vitaminepotje. Als juweeltjes liggen de vitaminegummies uitgestrooid op tafel. Onder dit plaatje staat de tekst: ‘Oeps, who’s with us en heeft wat extra energy gummies nodig om 2025 te beginnen?’
Mochten die inmiddels op zijn: op 13 maart weer zo’n omgevallen potje. ‘Same day, same routine.’
Lees ook:
Extra vitamine C slikken? Dan betaal je voor peperdure urine
Wetenschapsjournalist Sjamadriaan onderzoekt voor Trouw gezondheidsclaims: bespaart extra vitamine C je een verkoudheid?