Trump wil een nieuwe economische wereldorde scheppen waarin Amerika wordt gevreesd

De een ziet bevrijding, de ander vooral oorlog. Wekenlang pocht Donald Trump al met ‘Liberation Day’: zo noemt hij deze dag, waarop zijn handelsoorlog tegen de rest van de wereld in alle hevigheid moet losbarsten. Het resultaat, meent hij, bevrijdt Amerikanen van – volgens Trump – financiële uitbuiting door bondgenoten. Maar hij speelt gevaarlijk spel.

‘Er zal nooit een grotere transformatie zijn van een land dan deze’, joelde de president maandag nog. ‘Prachtig om te zien!’ Intussen flikkeren om hem heen de alarmlichten. De beurs kelderde, economen waarschuwen voor inflatie en recessie, het consumentenvertrouwen daalt en zelfs partijgenoten moeten moeite doen om hun zenuwen te verbergen.

Maar Trump zet door. De president die goeddeels werd verkozen op zijn belofte om de prijzen te verlagen, heft historische importtarieven op goederen uit de hele wereld. Trump slaat waarschuwingen in de wind, gokt met het wereldwijde financiële systeem én de huishoudboekjes van miljoenen Amerikanen. Omdat hij dat tijdens zijn campagne heeft beloofd. Omdat hij hierin gelooft.

Doorn in het oog

‘Voor mij is ‘tarief’ het mooiste woord uit het woordenboek’, zei Trump tijdens een evenement in oktober, weken voor zijn herverkiezing. Als president zou hij de Amerikaanse economie radicaal hervormen. Want hoewel de VS zich mede dankzij vrijhandel konden ontwikkelen tot de grootste economie ter wereld, kampt het land met een negatieve handelsbalans. De import overstijgt de export. Dat is Trump al jaren een doorn in het oog.

Gedeeld belang is een illusie, meent de president. Elke transactie kent winnaars en verliezers. En een Amerika dat meer koopt dan verkoopt, laat over zich heenlopen.

Importheffingen moeten dat veranderen. Details zullen woensdag verder duidelijk worden, maar vrijwel zeker gaat het om de ingrijpendste protectionistische maatregelen sinds de Tweede Wereldoorlog. Trump dreigt minstens met ‘wederkerigheid’: elke heffing die landen leggen op Amerikaanse producten zal hij met gelijke munt terugbetalen. Oog om oog.

Zo bestraft de president bondgenoten voor wat hij beschouwt als jarenlange uitbuiting. Intussen hoopt hij de Amerikaanse industrie met een knal aan te zwengelen. Duurdere import moet leiden tot meer binnenlandse verkoop. En als onderdelen uit het buitenland duurder worden, luidt de gedachte, zullen fabrikanten hun productieketens noodzakelijkerwijs verplaatsen naar de VS. Dwang boven verleiding. ‘Er zijn zoveel landen’, zei Trump maandag. ‘Laten we zien wat er gebeurt.’

Nieuwe wereldorde

De risico’s zijn reëel. Een onontkoombaar gevolg is dat de kosten voor Amerikaanse consumenten zullen stijgen. Volgens sommige analyses kunnen auto’s, zowel buitenlandse als Amerikaanse met geïmporteerde onderdelen, met gemak duizenden dollars duurder worden. Dat is, helemaal in de VS, electoraal dynamiet.

Republikeinen zijn bezorgd. Lang niet elke partijgenoot gelooft in Trumps economisch patriottisme. Heffingen zijn onder kiezers impopulair, helemaal tegen bondgenoten. Volgens een peiling van tv-zender CBS vindt een meerderheid van Amerikanen dat Trump zich te veel richt op heffingen en te weinig op prijsverlagingen.

Congresleden en senatoren met een herverkiezing in het verschiet, vroegen Trump achter de schermen al om uitzonderingen voor industrieën in hun thuisstaten. Vooralsnog geeft hij geen krimp. Trump heeft zijn ogen gericht op iets groters.

De president wil een nieuwe wereldorde scheppen waarin de VS ook door democratische bondgenoten worden gevreesd. Verwacht van ons geen coulance, zegt Trump, omdat wij op papier zijn verbonden. Het Amerika dat betaalt om anderen te laten floreren – lang beschouwd als de prijs voor stabiliteit – is niet langer. Daarvoor blijkt hij bereid zijn eigen economie te riskeren.

Machtsmiddel voor egopolitiek

‘Het kan me geen bal schelen als ze de prijzen omhooggooien’, zei Trump zondag in een interview. ‘Want mensen gaan weer Amerikaanse auto’s kopen.’ Trump gokt dat de lange termijn (‘Een Amerikaanse gouden eeuw’) wint van korte pijn. Landgenoten zouden uiteindelijk bereid zijn meer te betalen uit nationale trots.

Maar heffingen lijken voor Trump méér dan een middel tot dat doel. In tegenstelling tot andere economische instrumenten behoren importtarieven tot het domein van de president. Hij mag ze eenzijdig invoeren, zonder politieke tussenkomst of verantwoording. Dat biedt Trump een uitzonderlijk machtsmiddel, gemáákt voor zijn egopolitiek.

Overheden, politici, bedrijven, allen lobbyen nu bij de president persoonlijk voor uitzonderingen. Dat schept mogelijkheden tot ruilhandel. Trump kan zijn handelsoorlog gebruiken om binnenlandse gunsten te verwerven, terwijl hij in het buitenland een wig drijft tussen bondgenoten.

Kans op individuele deals creëert de verleiding om elkaar te laten vallen. Vorige week waarschuwde Trump de Europese Unie al om, na Liberation Day, vooral niet ‘samen te spannen’ met Canada. Anders zou er een nieuwe ronde heffingen volgen, ‘veel groter dan momenteel gepland’.

In een onstuimige wereld met minder economische verbondenheid, meent Trump, staan de Verenigde Staten sterker. Tenminste relatief. En die bevrijding is hem een oorlog waard.