Trumps handelsoorlog zal tijdelijk zijn, hoopt de EU stiekem. Maar het wordt nooit meer zoals het was

‘We zijn uit het lood geslagen’, zei voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie dinsdag in het Europees Parlement over de importheffingen die de VS vanaf woensdag invoeren. Heffingen van Europa’s handelspartner bij uitstek die tot wereldwijde economische malaise zullen leiden. ‘Wij zijn dit niet begonnen. Maar indien nodig slaan we terug.’

‘Onversneden agressie’, karakteriseert een betrokkene de Amerikaanse handelspolitiek. Europees commissaris Maros Sefcovic (Handel) werd er vorige week al mee geconfronteerd. In een laatste poging om het economische onheil af te wenden vloog hij naar Washington voor een gesprek met de Amerikaanse minister van Handel Howard Lutnick. Het leidde tot niks, integendeel: Sefcovic was nog niet terug in Brussel of Trump kondigde importheffingen van 25 procent aan op auto’s. Lutnick had Sefcovic er niets over verteld.

VS voelen zich vernederd

Het bezoek aan Washington bevestigde wat Brussel al vreesde: het is Trump dit keer menens. De importheffingen op Europees staal die hij invoerde in zijn eerste presidentsperiode (2017-2021), konden door de EU worden afgekocht met de belofte wat meer Amerikaanse sojabonen te kopen. Trump ziet dit als een mislukking, een vernedering zelfs, zoveel werd Sefcovic duidelijk. ‘We zijn veel te slap geweest’, kregen hij en zijn team te horen.

Trump briest al langer dat de VS door de EU wordt misbruikt als een goede sul. Europa exporteert meer naar Amerika dan het importeert. Europa profiteert van de Amerikaanse veiligheidsparaplu. Europa zou veel minder doen voor Oekraïne dan de VS. Dat hierop het nodige valt af te dingen – de bewering over de hulp aan Kyiv is pertinent onwaar – interesseert de Amerikaanse president geen zier. ‘De EU is opgericht om de VS te naaien’, zei hij eind februari. Om eraan toe te voegen dat de Unie hierin behoorlijk succesvol is geweest.

Dus is er nu Liberation Day, de dag waarop de VS alle profiteurs van zich afschudt. Trump kondigde eerder (opnieuw) heffingen aan tot 25 procent op Europees staal . Nu komen daar heffingen voor auto’s en andere producten bovenop. Niet alleen voor de EU overigens, ook voor andere delen van de wereld. Handel is mondiaal en de Amerikaanse war on free trade dus ook. Als de EU terugslaat, of de handen ineenslaat met andere getroffen landen, komen er nog veel hogere heffingen, dreigt Trump.

De EU en de VS zijn ’s werelds grootste handelspartners: de waarde van de goederen- en dienstenstroom bedraagt 1.500 miljard euro per jaar. Als daar de klad in komt, is dat serieus voelbaar aan beide zijden van de oceaan. ‘We hebben de macht om elkaar hard te raken’, concludeert een EU-diplomaat.

Tijdelijk ongemak

Ondanks dit pikzwarte vooruitzicht, ziet de EU licht aan het eind van de tunnel. Dat voorzichtige optimisme baseert ze mede op de recente gesprekken in Washington. Importheffingen zijn niet het doel van Trump maar een middel: ze moeten geld opleveren om de belastingen te verlagen. En ze moeten (op de langere termijn) industrieën terughalen naar de VS.

Een wereldwijde handelsoorlog mag dan niet te lang duren, want die leidt (ook in de VS) tot hogere inflatie die belastingverlaging weer teniet doet. En de eventueel herwonnen industrie is evenmin gebaat bij handelsmuren.

De EU ziet de Amerikaanse heffingen dan ook als een groot maar tijdelijk ongemak, iets waar beide partijen zo snel mogelijk vanaf willen. De EU zal komende dagen met een ‘stevig, gepast en effectief’ antwoord komen (lees: gelijkwaardige importheffingen op Amerikaanse producten) om vervolgens met de VS in gesprek te gaan over de hoofdpunten van een handelsakkoord, in de Brusselse wandelgangen de term sheet of to do list.

Op deze lijst staan uitgangspunten voor het wegnemen van handelsonevenwichtigheden. Daarbij gaat het niet alleen om heffingen maar ook om Europese wetten die Amerikaanse bedrijven onevenredig hard treffen (regels voor techbedrijven) en standaarden voor producten en milieurapportages.

Zodra dit raamwerk er is, gaan de onderhandelingsteams van Washington en Brussel ermee aan de slag en – héél belangrijk – kunnen de Liberation-heffingen en de Europese vergelding worden opgeschort. De EU hoopt dat dit nog voor de zomer het geval zal zijn.

Trumps ego

Die onderhandelingen zullen verre van makkelijk zijn. Maar volgens betrokkenen zijn er voor de EU geen taboes. Sommige Amerikaanse klachten snijden ook volgens EU-diplomaten hout. Zo kent de EU een importheffing van 10 procent op Amerikaanse auto’s terwijl die andersom 2,5 procent bedraagt. En zijn de Europese vereisten voor voedsel, planten en zaden nu echt beter dan de Amerikaanse? Bij de milieurapportages en de ketenaansprakelijkheid van bedrijven is de EU zelf al begonnen de eisen te versoepelen.

De EU kijkt naar Trumps ego en denkt dat hij bereid is tot een akkoord zolang hij daarvoor alle krediet kan claimen. De Amerikaanse president profileert zich graag als de ultieme dealmaker voor welk probleem dan ook, inclusief de vrede in Oekraïne.

Maakt in het Witte Huis Trump de dienst uit, in de EU zijn de machtsverhoudingen met 27 lidstaten, met uiteenlopende belangen, aanzienlijk gecompliceerder. De Amerikaanse importheffing op auto’s raakt vooral Duitsland, Frankrijk en Italië, de inzet van de VS om de farmaceutische en staalsector terug te halen, treft onder meer Nederland, Ierland en België.

Concessies aan de Amerikanen en compensatie voor de getroffen industrieën, zullen de eenheid van de EU op de proef stellen. Maar de regeringsleiders beseffen ook: alleen samen maken 27 Europese handjes een vuist tegenover de VS.

Extra problematisch voor de EU is dat waar ze die vuist wil tonen in de handelsgesprekken, er een vragende hand omhoog komt bij militaire hulp van de VS voor Oekraïne. Trump zal deze EU-spagaat met genoegen uitbuiten.

De puinhoop van Trump beperken, is de inzet van de EU. Het voelt als het indammen van een vulkaanuitbarsting. Als de erupties voorbij zijn, zal de handelsrelatie tussen de EU en de VS er sowieso anders uitzien, stellen EU-ambtenaren. Amerika wordt protectionistischer, de EU zal naar andere afzetmarkten op zoek moeten.

Von der Leyen wijst al maanden op de handelsakkoorden met Latijns-Amerika (Mercosur), Mexico en Zwitserland die klaarliggen voor ondertekening. En hoe ze druk bezig is soortgelijke akkoorden met India, Indonesië en Thailand te sluiten. Lidstaten houden die overeenkomsten vooralsnog tegen, uit vrees voor de eigen boeren en bedrijven. Maar onder Trump wordt alles vloeibaar.