Zorgen om diversiteitsbeleid op Nederlandse universiteiten. ‘We kunnen veel expertise verliezen’

“Het is code rood aan de andere kant van de Atlantische Oceaan”, zegt Machiel Keestra. Als diversity officer aan de Universiteit van Amsterdam ziet hij met lede ogen aan hoe Donald Trump in hoog tempo korte metten maakt met het diversiteitsbeleid van de universiteiten in de Verenigde Staten.

Zo onderzoekt de Amerikaanse regering tientallen universiteiten vanwege het ‘voortrekken’ van studenten uit achterstandsposities. Dat komt volgens het ministerie van Onderwijs neer op discriminatie van (vooral) witte studenten. Nadat het ministerie met draconische boetes dreigde, stopten verschillende universiteiten en onderzoeksinstituten al met hun diversiteitsprogramma’s.

Zover is het in Nederland gelukkig nog lang niet, zegt Keestra, die ook voorzitter is van het landelijke netwerk van universitaire diversity officers. Zij zetten zich in om de universiteit toegankelijker en gelijkwaardiger te maken voor studenten en medewerkers. Toch leven er ook aan deze kant van de grote plas flinke zorgen. Het diversiteitsbeleid lijkt een gemakkelijk doelwit in de grote bezuinigingsronde die momenteel door het Nederlandse hoger onderwijs raast, schrijft het landelijke netwerk in een recente analyse.

Hoe ervaart u het nieuws uit Amerika?

“Het laat vooral zien hoe snel de zaken kunnen worden afgebroken. Het diversiteitsbeleid is iets van de laatste jaren, en daardoor nog behoorlijk pril en kwetsbaar. Maar zo makkelijk als het te onttakelen is, zo moeilijk is het om het straks weer op te bouwen.”

Ook aan Nederlandse universiteiten staat het diversiteitsbeleid onder druk, schrijven u en uw collega’s. Waar zit het gevaar?

“Er komen op dit moment een aantal dingen bij elkaar. In de Verenigde Staten gooit Trump stenen in de vijver. Of hele basaltblokken, kan ik beter zeggen. Dat maakt internationaal onderzoek en samenwerking veel lastiger.

“Ook in het Nederlandse kabinet zie je dat sentiment terug. Zo vindt met name de PVV het prima om op universiteiten te bezuinigen, want dat zouden toch maar bolwerken van ‘woke’ zijn. Dat zal ze leren, is het idee.

“Daarnaast loopt dit jaar het vijfjarige nationale actieplan ten einde voor meer diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs en onderzoek. Uit een tussentijdse evaluatie bleek dat het diversiteitsbeleid nog altijd niet goed is ingebed. We zijn nog niet waar we moeten wezen.”

Toch bezuinigen meerdere Nederlandse universiteiten heel specifiek op hun diversiteitsbeleid.

“Het is logisch dat een diversiteitsteam eerlijk meedeelt in een bezuinigingsronde. Maar in sommige steden wordt het diversiteitsteam flink gekort. Op andere universiteiten is sprake van decentralisatie; het beleid wordt verplaatst van ‘centraal’ naar de faculteit. Maar ik vind dat je dit belangrijke werk niet kunt overlaten aan goedbedoelende collega’s op de faculteiten die het náást hun andere werk moeten doen. We gaan veel expertise en slagkracht verliezen als universiteiten geen toegewijde centrale aanspreekpunten meer hebben die in direct contact staan met andere universiteiten en het college van bestuur.”

Met die bezuinigingen op diversiteitsbeleid komen de universiteiten in feite tegemoet aan de wensen van de PVV.

“Zo scherp zou ik het niet willen stellen. De besturen zien heus de waarde van een diversere samenstelling van de studenten- en medewerkerspopulatie. Zo probeert men al sinds de jaren negentig het aantal vrouwelijke hoogleraren te vergroten. Dat is een relatief overzichtelijk dossier, want daar kun je gemakkelijk meetbare doelstellingen over afspreken. Ook in de besturen zelf zitten steeds meer vrouwen.

“Maar ik ben bang dat nog altijd wordt onderschat hoe alomvattend en complex diversiteitsbeleid is. Het gaat ook om toegankelijke gebouwen voor rolstoelgebruikers, om de juiste lettertypes op een Powerpoint, zodat mensen met dyslexie ze goed kunnen lezen, om het aanpassen van registratiesystemen zodat je niet enkel ‘man’ en ‘vrouw’ kunt invullen, enzovoorts. Dat vraagt om een centrale aanpak. Iemand moet de expertise in huis halen, de boel aanjagen en het universiteitsbestuur bij de les houden.”

Het universiteitsbestuur wordt al scherp gehouden door een personeelsraad, een universiteitsblad…

Lachend: “Door 50.000 mensen!”

… Dan kan het prettig zijn als die lastpakken van het diversity office naar een faculteit verhuizen.

“Het zal er in ieder geval voor zorgen dat het dossier op die universiteiten minder prominent wordt. Ik beschuldig de besturen niet van kwade wil. Wel denk ik dat ze wat naïef zijn. Specifiek op universiteiten heerst een hardnekkige opvatting dat we bij uitstek een meritocratisch instituut zijn. Dat je vanzelf komt bovendrijven als je de beste bent in je vakgebied. Maar in werkelijkheid zijn we pas net begonnen met het herstellen van een ongelijk speelveld.”

Lees ook:

Trump zaagt aan de stoelpoten van de wetenschap. Ook Nederlandse onderzoekers hebben daar last van

Het vijandige klimaat rondom wetenschap in de VS heeft invloed op Nederlandse onderzoekers. Dagelijks krijgt de KNAW meldingen van wetenschappers die erdoor geraakt worden.

Trump verklaarde universiteiten eerder al tot vijand, nu barst de strijd echt los

Studenten, universiteiten, onderzoeksinstituten en het ministerie: onder Trump is niemand in de wereld van het Amerikaans hoger onderwijs meer veilig.