Actie van minister Faber is in potentie ‘verwoestend’ voor lintjestraditie: ‘Schoof moet ingrijpen’

Nog drie maanden moet Marjolein Faber het volhouden. Als ze op 2 juli nog minister van Asiel en Migratie is, krijgt ze daarna bij aftreden een koninklijke onderscheiding opgespeld – als alle formele procedures gevolgd worden.

Dat is wettelijk zo geregeld, blijkt uit navraag bij de Kanselarij der Nederlandse Orden, de organisatie die ervoor zorgt dat de toekenning van Koninklijke onderscheidingen juist verloopt . ‘De belangrijkste reden voor deze automatische decoratieverlening is het vermijden van een politieke strijd over de onderscheidingen,’ valt te lezen op de website van de Kanselarij.

Met haar besluit om geen medewerking te verlenen aan de voordracht voor een koninklijke onderscheiding aan vijf vrijwilligers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), zorgt Faber er juist voor dat het uitdelen van onderscheidingen een politieke lading krijgt. Volgens René Paas, commissaris van de Koning in Groningen, kan dat ‘verwoestend uitpakken richting het systeem’. “Het lintje is een rituele manier om iemand te bedanken voor diens bijzondere betekenis voor die samenleving.”

Met zijn collega-commissarissen schreef Paas een bericht, dat hij publiceerde op LinkedIn. Niet namens de koning – ‘die hoort niet thuis in politieke discussies’ – maar wel met een duidelijk signaal uit het land aan Den Haag. ‘Het niet ondertekenen van dergelijke voordrachten op basis van persoonlijke beleidsopvattingen kan de objectiviteit van het systeem ondermijnen en leidt tot ongewenste politisering.’

​Een dag later zegt hij dat hij ‘nog nooit’ heeft meegemaakt dat een voordracht voor een lintje om politieke redenen werd geweigerd. “Er zijn al genoeg politieke instrumenten, dit hoort daar wat ons betreft niet bij. Het systeem van koninklijke onderscheidingen is de moeite van het beschermen waard. Een actie als die van mevrouw Faber zet het systeem juist in een koude wind.”

‘Stuitend en volstrekt ongepast’

Peter Rehwinkel, waarnemend burgemeester in Alphen aan den Rijn én kenner van het staatsrecht, noemt de handelswijze van Faber ‘stuitend’. “Ik heb de herziening van het decoratiestelsel nog behandeld in mijn tijd als Kamerlid. Wat Faber doet, staat haaks op het stelsel én op onze Nederlandse traditie. Dit is zo polariserend en politiserend: volstrekt ongepast.”

Als burgemeester reikte hij vele tientallen onderscheidingen uit. “Ik heb heel veel mensen de versierselen mogen opspelden die bijvoorbeeld actief waren binnen de kerk. Dat is misschien niet mijn achtergrond, maar daar gaat het helemaal niet om, dat hoor ik me niet eens af te vragen. Voordrachten kunnen uit alle hoeken van de samenleving komen, het gaat om iemands verdienste. Het is stuitend om te zien hoe Faber hier vanuit zichzelf redeneert. Je hoort vanuit de ander te redeneren.”

Het Nederlands Genootschap van Burgemeesters liet eerder al weten dat bij voordrachten strenge criteria worden gehanteerd die ‘onafhankelijk van persoonlijke voorkeuren of achtergronden een waardevolle pijler van objectiviteit en rechtvaardigheid vormen’. “We hechten er veel waarde aan dat iedereen die bij deze procedure betrokken is, deze waarden hanteert.”

Rehwinkel vindt dat de actie van Faber niet zonder gevolgen mag blijven. “Ik hoop dat er zo snel mogelijk een reactie komt vanuit het kabinet, om te laten zien dat dit niet kan. De minister-president moet ingrijpen.”

Frustratie

Premier Dick Schoof en minister Faber hebben intussen geen vlekkeloze week achter de rug. Vrijdag uitte de PVV-minister haar frustratie, omdat het afschaffen van de spreidingswet nog steeds niet behandeld is in de ministerraad. Ze legde de schuld daarvan bij de minister-president. Die zei in reactie daarop dat Faber ‘niet het ordentelijke proces gevolgd had’.

Mocht Faber het jaar als minister volmaken, dan is het juist Schoof = die haar bij de koning voordraagt voor een lintje. ‘De minister-president zendt een voordracht tot verlening van een onderscheiding direct aan Zijne Majesteit de Koning,’ staat op de site van de Kanselarij. ‘Hiervoor is de normale advies- en besluitprocedure niet van toepassing.’

Volgens Rehwinkel is dat de kracht van het systeem. “Zélfs met deze bijdrage komt Faber nog in aanmerking voor een lintje.”

Faber komt overigens ook nu al in aanmerking voor een lintje. Zowel haar lidmaatschap van de Eerste Kamer (12,5 jaar, tot 2023) als die van de Provinciale Staten van Gelderland (nog een paar maanden langer, ook tot 2023) duurden lang genoeg om een koninklijke decoratie opgespeld te krijgen. Dat gebeurde, voor zover was na te gaan, echter niet. In de Eerste Kamer werd ze niet voorgedragen, omdat ze na haar afscheid zitting nam in de Tweede Kamer, zegt een woordvoerder. In Gelderland bleef het bij een speech van de commissaris van de Koning.

Een woordvoerder van de Kanselarij wil geen commentaar geven op de vraag of de minister al een onderscheiding heeft.