Gevlucht náár Rusland. Deze morele migranten houden juist van Poetins ideologie
Sinds vorig jaar deelt Rusland gedeelde-normen-en-waarden-visa uit aan mensen die ontgoocheld zijn door het leven in het Westen. ‘Poetin spreekt zich uit tegen de uitwassen van het doorgeslagen liberalisme.’
Zelf moeten Chantelle en Leo Hare niet zoveel hebben van de term vluchteling. Liever noemen ze zichzelf ‘morele immigranten’. Mensen die gedesillusioneerd raakten met de westerse wereld en vanwege ethische redenen besloten hun thuisgrond in de Amerikaanse staat Texas te verruilen voor Rusland.
De ontgoocheling begon eind 2020 toen de Amerikaanse president Donald Trump de presidentsverkiezingen verloor van Joe Biden. “We begonnen in te zien dat de VS op de lange termijn geen levensvatbaar land meer zijn”, vertelt Leo Hare over de telefoon vanuit Ivanovo, de woonplaats van het gezin op zo’n 250 kilometer ten noordwesten van Moskou.
Net als Trump meent de zestiger dat de verkiezingen van 2020 werden gestolen. “Het was een presidentiële staatsgreep en daarmee werd in feite de Amerikaanse grondwet nietig verklaard. Op den duur zullen de VS uit elkaar vallen. Bovendien heeft het land zijn normen en waarden in de steek gelaten.”
‘Amerika is moreel corrupt’
Normen en waarden vindt hij belangrijk, vervolgt Hare. “Poetin probeert traditionele familiewaarden weer op de kaart te zetten. Hij wil van Rusland een door en door christelijke natie maken en hij spreekt zich onmiskenbaar uit tegen de lhbti+-beweging, transgenderchirurgie en andere uitwassen van het doorgeslagen liberalisme. Trump is er ook tegen, maar tegelijkertijd verbiedt hij het niet. Hij staat het oogluikend toe, dat is hypocriet. Daarom overwegen we ook niet terug te gaan naar de VS, ook niet nu Trump weer aan de macht is. Het land is moreel corrupt.”
Het is die diepe overtuiging waardoor de Hares eind 2023 besluiten de VS definitief te verlaten. In december dat jaar zet het stel samen met hun drie kinderen van twaalf, vijftien en zeventien voor het eerst voet in Rusland. In eerste instantie komt het gezin binnen op een toeristenvisum, maar in augustus 2024 krijgen ze een tijdelijke vluchtelingenstatus. Een status die ze te danken hebben aan een presidentiële oekaze die Vladimir Poetin diezelfde maand ondertekent. Het decreet heeft betrekking op ‘humanitaire steun’ aan buitenlanders die de Russische ‘traditionele, morele waarden’ delen.
‘Traditionele Russische spirituele en morele waarden’
Vanaf dat moment komen gewetensmigranten in aanmerking voor een zogeheten ‘gedeelde-normen-en-waarden-visum’. In tegenstelling tot de gangbare procedure voor reguliere migranten in Rusland, is het bureaucratische proces voor deze ideologische vluchtelingen een stuk eenvoudiger. De regeling vereist enkel dat aanvragers een zorgverzekering in Rusland afsluiten en dat ze een brief aanleveren waarin ze de bezwaren tegen hun eigen regering uiteenzetten die ‘ideologische opvattingen opdringt die in tegenspraak zijn met traditionele Russische spirituele en morele waarden’.
Eenmaal goedgekeurd komen ideologische migranten in aanmerking voor een verblijfsvergunning van drie jaar. In tegenstelling tot alle andere soorten verblijfsvergunningen die de Russische overheid aan migranten afgeeft, hoeven gewetensvluchtelingen niet aan te tonen dat ze Russisch spreken en hoeven ze geen inburgeringstest af te leggen. Sterker, zodra ze het papiertje krijgen, mogen ze direct werken of een bedrijf starten.
‘Poetin is een man van zijn woord’
De invoering van het gedeelde-normen-en-waarden-visum past in de cultuuroorlog die het Kremlin al langer voert tegen het Westen. Een poging om Rusland als baken van traditie, conservatisme en orthodoxie te presenteren tegenover de decadente en perverse moraal die Europa en de VS in de ogen van Moskou aan de rest van de wereld opdringen. In het verlengde van het presidentiële decreet stelde de Russische overheid in september een lijst op van 47 ‘onvriendelijke’ landen van wie de burgers in aanmerking komen voor ideologisch asiel. Op de lijst staan onder meer alle EU-landen (met uitzondering van Slowakije en Hongarije), de VS en Canada.
‘De Heer is altijd bij ons en toont ons altijd het juiste pad. Dat pad leidde met een reden naar Rusland’
‘Poetin is een sterke en ingetogen leider die zijn land niet te grabbel gooit zoals westerse leiders dat doen met genderpolitiek’
Het is een regeling die op maat lijkt gemaakt voor de familie Hare, vindt ook Chantelle die net als haar man als docent Engels werkt in hun nieuwe thuisland. “Ik wil er niet al te veel over uitweiden, want ik wil niet riskeren dat het proces vertraging oploopt, maar we zijn ermee bezig en het ziet er goed uit.”
De vijftiger ziet haar nieuwe leven als een godsgeschenk. “De Heer is altijd bij ons en toont ons altijd het juiste pad. Dat pad leidde met een reden naar Rusland.” Al hielp Poetins leiderschap ook, erkent ze. “Poetin is een man van zijn woord. Een sterke en ingetogen leider die zijn land niet te grabbel gooit zoals westerse leiders dat doen met genderpolitiek.”
‘Ik voel me thuis bij conservatieve waarden’
Dat veronderstelde morele verval was ook voor de Franse Gabrielle Duvoisin een van de redenen om Europa in te ruilen voor Rusland. Al was het tegelijkertijd een toevallige beslissing, benadrukt de twintiger in een reeks spraakmemo’s. “De eerste keer dat ik Rusland bezocht, was tijdens mijn studie voor een kort bezoek aan Sint-Petersburg. Ik was op slag verliefd. Op de cultuur, op de mensen, op alles. Het herinnerde me aan mijn grootouders, aan het oude Frankrijk en alle dingen die ik in Frankrijk mis.”
Duvoisin – die werd geboren in Parijs en opgroeide op het Franse platteland – besluit Russisch te gaan studeren en strijkt in november 2022 permanent neer in Moskou waar ze nu werkt als bio-ingenieur. Hoewel ze vanwege haar werk geen gedeelde-normen-en-waarden-visum nodig heeft, spreekt de sterke nadruk op traditie in de Russische samenleving haar wel aan. “Ik ben zelf niet religieus, maar ben wel katholiek opgevoed. Daardoor voel ik me thuis bij conservatieve waarden. Dus het was niet de belangrijkste reden, maar het was wel een drijfveer om naar Rusland te gaan.”
‘Ik kan in Rusland zeggen wat ik denk’
Naar eigen zeggen was het bovenal de vrijheid die haar naar Rusland trok. “Dat is lastig te begrijpen voor mensen uit het Westen. Maar ik kan hier in Rusland alles zeggen wat ik wil. Er zijn minder taboeonderwerpen dan in het Westen. Ik heb bijvoorbeeld een tijd in Duitsland en Zweden gewoond. Als daar een politiek gevoelig onderwerp ter tafel komt, dan wordt de discussie gelijk krampachtig. Zodra het over klimaat, feminisme of lhbti+-rechten gaat, dan zijn meningen die afwijken van de politiek-correcte opvatting uit den boze. In Rusland kan ik daarentegen zeggen wat ik denk.”
‘Inmiddels krijgen minderheden in Europa meer prioriteit dan de algehele bevolking. Dat is belachelijk’
Überhaupt is Duvoisin al langere tijd teleurgesteld in de richting die Europa op gaat. “Soms lijkt het alsof de nieuwe generatie speciaal zwak wordt gemaakt. Mijn zusje van zeventien is bijvoorbeeld totaal gehersenspoeld. Begrijp me niet verkeerd, ze is de liefste persoon die ik ken, maar veel van haar vrienden zijn pro-lhbti+. Daar zou toch niet de focus op moeten liggen? Inmiddels krijgen minderheden in Europa meer prioriteit dan de algehele bevolking. Dat is belachelijk.”
Russische mannen door de ogen van een Française
Ze moet er dan ook niet aan denken om terug te keren naar Europa. “Ik geniet van mijn leven hier en ik voel me thuis in Rusland. Er bestaan in Europa gewoon heel veel misvattingen over Rusland.” Mede daarom begon Duvoisin vlak nadat ze in Moskou arriveerde een YouTube-kanaal. Het doel van het kanaal – met bijna 55.000 volgers – is volgens de Française om “Rusland te tonen zoals het echt is en niet zoals westerse media het afschilderen, als agressief en kwaadaardig.” Zo komen er video’s voorbij over tripjes naar Sint-Petersburg, skiën in Sotsji en Russische mannen ‘door de ogen van een Française’.
Op het oog zijn het onschuldige, apolitieke video’s. Toch promoot de content in sommige gevallen wel degelijk de gepolitiseerde traditionele waarden die in Rusland zo in zwang zijn. Zo neemt Duvoisin – net als president Poetin elk jaar – geheel volgens Russische traditie een ijsbad tijdens de viering van de orthodoxe Epifanie in januari en stelt ze in een van haar reels dat Rusland veel veiliger is dan Frankrijk. Desgevraagd zegt ze daarover dat “mensen in Rusland heel beschaafd zijn. Als vrouw heb je geen last van mannen die naar je fluiten of je naroepen. Dat is in Frankrijk wel anders”.
Maar hoe zit het dan met al die journalisten, activisten en oppositiepolitici die net zo goed ‘gewoon zeggen wat ze denken’, maar die jaren in de gevangenis verdwijnen of noodgedwongen het land moeten ontvluchten? “Het politieke aspect moet ik nog meer verkennen voordat ik daar iets over kan zeggen”, klinkt het ontwijkend. En de oorlog in Oekraïne dan? “Natuurlijk ben ik niet blij dat er een oorlog woedt, zeker niet als twee broedervolkeren elkaar te lijf gaan. Maar ik kan er persoonlijk niets aan veranderen en het heeft verder geen invloed op mijn dagelijks leven.”
‘Stop gelijk te zijn aan mannen’
Het verhaal van Duvoisin past in een bredere trend. Zeker sinds Poetin het gedeelde-normen-en-waarden-visum in het leven riep, zijn er opvallend veel westerse vloggers en influencers actief die het Russische narratief van traditie en conservatisme op sociale media in de etalage zetten. Naast Duvoisin is er bijvoorbeeld de in Hong Kong geboren Alexandra Jost die op haar Instagram (meer dan 200.000 volgers) en TikTok (ruim 150.000 volgers) regelmatig over traditionele waarden rept.
Zo adviseert de Amerikaans-Russische twintiger westerse vrouwen in een van haar video’s een Russische man te zoeken en ‘te stoppen met proberen gelijk te zijn aan mannen’. In een andere video gaat ze naar een Moskouse supermarkt om te bewijzen dat Russen ‘niet verhongeren’ en laat ze medewerkers aan het woord die beweren dat westerse sancties geen enkel effect hebben op de economie.
Ook westerse influencers zoals de Italiaanse Petro Stramezzi en de Duitse Liza Graf posten op hun socialemediakanalen met tienduizenden volgers regelmatig content die naadloos aansluit bij het Kremlinverhaal dat het leven in Rusland zorgeloos en welvarend is.
Dankbare soldaten aan het digitale front
Hoewel er geen bewijs is dat deze jonge, westerse influencers direct in opdracht van het Kremlin werken, ontdekte het Russische onafhankelijke medium Novaya Gazeta wel dat Jost – die net als de andere hierboven genoemde influencers niet reageerde op interviewverzoeken – in 2023 op de loonlijst van TV Novosti stond, een zusterorganisatie van het Russische staatsmedium RT.
Duvoisin zegt desgevraagd dat daar in haar geval geen sprake van is. “Ik vind het gewoon leuk om te doen en ik wil de vele misvattingen over Rusland de wereld uithelpen.” Wel interviewde ze afgelopen december de Russische ex-spion en parlementariër Maria Boetina die tevens leiding geeft aan een organisatie die westerse gewetensmigranten assisteert om naar Rusland te emigreren.
Wel veel echtscheidingen en abortussen
Betaald door het Rode Plein of niet, de westerse influencers zijn voor het Kremlin evenwel dankbare soldaten aan het digitale front in de door Rusland zelfverklaarde cultuuroorlog. Ze vormen een bataljon van jonge Moskou-marketeers die met hun vlogs, blogs en reels als digitaal uithangbord dienen voor potentiële nieuwe ‘ideologische vluchtelingen’ uit het Westen.
Net zoals de Hares die vóór hun vertrek via online research eveneens bij Russische promovideo’s terechtkwamen waardoor ze uiteindelijk overstag gingen.
Toch kan Rusland zelfs een oerconservatief teleurstellen, erkent Leo Hare. “Rusland is een stuk minder orthodox dan je zou verwachten. Zo ligt het aantal echtscheidingen heel hoog: een schande want dat is een nietigverklaring van de huwelijkse geloften. Bovendien is abortus hier legaal; dat betekent dat vrouwen het volste recht hebben om te bepalen of ze een kind dragen, alsof zij het hoofd van de familie zijn. Er moet dus nog veel gebeuren voordat dit land echt christelijk is, maar het gaat onder Poetin de goede kant op.”
Lees ook:
Russische vloggers maken flitsend reisprogramma over bezette gebieden. ‘Dit is de supervette stad Marioepol’
Witte stranden en hippe koffietentjes: met de hulp van jonge vloggers en influencers wil Moskou de bezetting van Oekraïense gebieden normaliseren. ‘Meiden, waarom zouden jullie naar Turkije of de Malediven gaan? Hier thuis is het beter.’