Kinderboekenauteurs bedreigd in haatcampagne tegen Week van Lentekriebels: ‘Ik voelde mij onveilig en machteloos’

De Amerikaanse complotdenker Matt Wallace, goed voor 2,3 miljoen volgers op X, plaatste vorig jaar een foto waarop het Nederlandse kinderboek Mijn papa heeft een piemel te zien is. Naast de originele omslag is een illustratie gefotoshopt van iemand die aan het ‘pijpen’ is. Met een grote rode pijl staat erbij: ‘Een van de illustraties in het boek.’

Madeleine van der Raad, de illustrator van het boek, schrok zich een ongeluk toen ze destijds het plaatje op X zag: het was niet haar tekening. In het boek, dat voor kinderen een kennismaking met geslachtsorganen moet zijn, is de illustratie dan ook niet te vinden.

Hoewel die informatie dus niet klopte, werd ze op sociale media verder opgepikt. Een andere X-gebruiker met een Nederlandse vlag als profielfoto reageerde: ‘Waarom pakken we de schrijvers van dit boek niet aan?’. Het startschot van een haatcampagne, waarbij zelfs de kinderen van Van der Raad in het vizier kwamen, was gegeven.

Kort geding

Deze werkwijze, het intimideren van kinderboekenschrijvers, staat niet op zichzelf.

De conservatief-katholieke stichting Civitas Christiana bracht deze maand het zogeheten ‘zwartboek’ uit, als een tegenreactie op de Week van de Lentekriebels, een campagne in het teken van seksuele opvoeding. In het rapport, dat zijn pijlen richt op het seksueel kenniscentrum Rutgers, worden ook meerdere kinderboekenschrijvers aangehaald die met hun titels schoolkinderen zouden seksualiseren.

De maat is nu vol voor de boekenwereld. Singel Uitgeverijen en kinderboekenschrijver Pim Lammers, een van de auteurs die in het ‘zwartboek’ voorkomt, sommeerden afgelopen donderdag Civitas ‘alle onwaarheden die over Pim Lammers geschreven zijn te verwijderen’. Op dat verzoek werd niet ingegaan, daarom volgt een kort geding. Donderdag dient ook een kort geding van Rutgers tegen Civitas Christiana vanwege ‘het verspreiden van leugens’ over de Lentekriebels-week.

Ook veertien organisaties uit de boekenwereld spraken zich in een gezamenlijk statement uit tegen de ‘gerichte lastercampagne’ tegen kinderboekenauteurs.

Dreigementen en haat

Civitas Christiana ging vorig jaar aan de haal met Mijn papa heeft een piemel, als onderdeel van de campagne ‘Gezin in Gevaar’. Het kostte de stichting naar eigen zeggen ‘bijna een heel rolletje zwart tape en een zwarte stift om al het onzedelijke materiaal zwart te maken’ in het boek.

Al snel nadat Gezin in Gevaar een artikel en video op zijn website publiceerde over het boek, stroomde de berichtenbox van illustrator Madeleine van der Raad vol met dreigementen en haat. Een kleine greep uit de berichten: ‘Vieze pedofiel’; ‘Je moet aan de hoogste boom opgehangen worden’; ‘Jouw vader zou je wel misbruikt hebben, daar zal je wel plezier aan hebben gehad.’

Er werd uiteindelijk zelfs een foto van haar kinderen gestuurd. ‘De dreigementen kwamen uit de hoek van mensen die pretenderen onze kinderen juist te willen beschermen.’ Van der Raad kan daar niet bij. Ze besluit daarop geen foto’s meer van haar kinderen te posten. ‘Ik voelde mij onveilig en machteloos. Je staat er zo alleen in.’ Aangifte van bedreiging deed ze niet, omdat het alleen bij online berichten bleef.

Volgens Ipsos I&O kreeg het afgelopen jaar één op de zeven auteurs in Nederland die een boek hebben geschreven, vertaald of geïllustreerd, te maken met agressie en intimidatie. 68 procent van die bedreigingen ging via sociale media.

Juist met online dreigementen naar de politie gaan is lastig, benadrukt Peter ter Velde, projectleider van SchrijversVeilig, een meldpunt en helpdesk voor geïntimideerde auteurs. ‘Iemand moet het online heel bont maken. Het moet echt om een specifieke dreiging gaan.’ Afgelopen jaar heeft volgens SchrijversVeilig dan ook geen enkele schrijver aangifte gedaan bij de politie.

lenteZelfcensuur

De afgelopen jaren waren kinderboekenschrijvers vaker het doelwit van Civitas. Waarom er nu teruggevochten wordt? ‘In het zwartboek staan zwart-op-wit onwaarheden. Dat is laster en daar trekken we de grens’, aldus Paulien Loerts, directeur van Singel Uitgeverijen.

Het gevolg van deze haatcampagnes? Uit een korte rondvraag door de Volkskrant onder vijf schrijvers en illustratoren op de ‘zwarte lijst’ blijkt dat ze meer aan ’zelfcensuur’ doen. Zo zou Madeleine van der Raad na alle ophef ‘niet meer zo snel voor eenzelfde soort titel kiezen’. En ook auteur Lisa Maschhaupt zegt zeer bewust na te denken over het vervolg op haar door Civitas Christiana gehekelde boek Donnie. ‘Ik zou het vervelend vinden als dat boek overschaduwd zou worden door haat. Aan de andere kant laat het daardoor ook zien dat het juist nodig is.’

De schrijvers voelen zich onheus bejegend. Zo ook Linda de Haan, één van de auteurs van het boek Koning & Koning: ‘Ze zeggen dingen over het boek die niet waar zijn. Als je het boek open zou slaan, kun je dat zelf concluderen. Ik vind dat kwalijk.’

Koning & Koning, een sprookje waarin een prins op zoek moet naar een partner en de keuze uiteindelijk op een andere prins valt, werd zelfs geweerd van een basisschool waar Linda de Haan wilde komen voorlezen. ‘De docent vond het een mooi boek, maar de ouders van die klas hadden gevraagd om niet ‘dat soort boeken’ voor te lezen. Het raakt mij niet per se dat ze het boek afkraken, maar dat een klein clubje bepaalt wat door kinderen gelezen mag worden. Verhalen over de liefde en jezelf kunnen zijn doen er toe, juist nu.’

Volgens Pauline Oud, schrijfster van de reeks Kriebels in je buik, is er een omslagpunt bereikt. ‘Al jaren laten kinderboekenschrijvers, waaronder ikzelf, haatcampagnes zoals het zwartboek passeren. Uit angst om bedreigd te worden. Ik ben blij dat we daar nu een punt achter zetten.’