Protest tegen Erdogan groeit, verbijstering over lauw Europa ook: ‘Europese leiders zijn slechts geïnteresseerd in onze defensie’

Het evenemententerrein van Maltepe kleurt zaterdagmiddag rood. Van de honderdduizenden die hier demonstreren, zwaait een flink deel de Turkse vlag. Op sommige doeken prijkt naast de krimpende maan met ster het portret van Mustafa Kemal Atatürk, vader des vaderlands en bron van inspiratie voor de seculiere menigte.

‘Hak, hukuk, adalet’, is de meest gebezigde slogan: recht, wet, rechtvaardigheid. Ook ‘We staan schouder aan schouder tegen fascisme’ valt te horen, en ‘Tayyip, istifa!’ een aansporing aan president Recep Tayyip Erdogan om af te treden.

Het is echter uitgesloten dat de man spoedig aan de oproep gehoor zal geven. Integendeel, hij lijkt vastbesloten ook na de verkiezingen van 2028 aan te blijven. Daartoe wil hij de grondwet aanpassen, en om een fiasco via de stembus te voorkomen, is op 19 maart zijn kansrijke tegenkandidaat gearresteerd, burgemeester van Istanbul Ekrem Imamoglu.

Sindsdien is in Istanbul en andere steden in Turkije dagelijks geprotesteerd tegen diens arrestatie, vooral door studenten. Vaak greep de politie in, met traangas en al. Bijna tweeduizend personen zijn gearresteerd.

Ook oudere demonstranten

Zaterdag gaat het er anders aan toe. Imamoglu’s partij, de centrumlinkse CHP, heeft een demonstratie georganiseerd op een veld in een ver van het stadscentrum gelegen wijk, Maltepe. Het is veruit de grootste betoging tot nu toe. Het publiek is qua leeftijd gemengder en grijzer dan bij de voorgaande protesten. Het verzet tegen Erdogans semi-coup blijft niet beperkt tot de jeugd. Het draagt eraan bij dat alles kalm verloopt, en kennelijk heeft de politie opdracht gekregen de demonstranten maar te laten begaan.

Het maakt de ernst van de zaak er niet minder om. ‘Ze proberen een eind te maken aan wat er nog over is van de democratie in Turkije’, zegt Arzu Özen Uzunoglu, voorzitter van de CHP-vrouwen in de deelgemeente Eyüpsultan. ‘Daarom komen we hier op voor de vrijheid. En voor vrouwenrechten, voor de vrije pers, voor de toekomst van onze jeugd.’

Uzunoglu was er ook bij (‘Natuurlijk!’) toen in 2013 massaal werd gedemonstreerd tegen de regering-Erdogan. Maar dit keer, zegt ze, staat er meer op het spel dan tijdens de Gezi-beweging, die mank ging aan een centrale eis. ‘Dit is een politieke staatsgreep. Het is nu erop of eronder voor de democratie.’

De 27-jarige Ismail Araç is voorzitter van de CHP-jongeren in Esenyurt, een deelgemeente van Istanbul die in november al een voorproefje kreeg van wat nu gebeurt met Imamoglu. Ahmet Özer, burgemeester van Esenyurt, werd ontslagen na te zijn opgepakt wegens ‘steun aan een terroristische organisatie’ (lees: de Koerdische PKK). Eenzelfde aanklacht tegen Imamoglu is inmiddels door een rechter geschrapt, maar de beschuldiging van corruptie is gebleven.

De partijactivist zag hoe Özers vervanger, een door Ankara benoemde bureaucraat, een Elon Musk-achtige schoonmaak hield in het ambtenarenkorps van Esenyurt. Mensen met vermeende CHP-sympathieën vlogen eruit. Dat staat Istanbul ook te wachten, vreest Araç. ‘Programma’s zoals die voor vrouwen en probleemjeugd komen dan in gevaar’, zegt hij.

Historisch moment

Op het podium intussen tracht CHP-voorzitter Özgür Özel zijn aanhang een hart onder de riem te steken. Hij spreekt van een ‘historisch moment’, dat het einde zal inluiden van het Erdogan-regime. ‘Hij zal worden verslagen door de dromen van de jongeren in Turkije en de steun die ze krijgen van hun ouders.’

De vraag is of dat optimisme gerechtvaardigd is. Demonstranten, hoe talrijk ook, krijgen niet per se hun zin, zoals in 2013 al bleek. Bovendien zal de protestbeweging op een zeker moment waarschijnlijk inzakken.

Misschien gebeurt dat komende week al. Na het einde van de ramadan, afgelopen weekend, heeft Turkije drie dagen vakantie. Mensen gaan dan massaal op familiebezoek in de provincie. Universiteiten zijn dicht. De regering heeft er zojuist bovendien drie vrije dagen aan vastgeplakt, ongetwijfeld om het protest te dwarsbomen. Met de twee weekenden meegeteld heeft Turkije maar liefst negen dagen ‘bayram’.

De CHP werkt daarom al aan andere vormen van verzet. Een daarvan is een boycot van ondernemingen die nauwe banden hebben met de AKP, zoals de koffieketens Mado en EspressoLab, reisbureau ETS en boekhandelketen D&R. Op sociale media gaat een lijst rond. ‘Boycot, boycot!’, wordt zaterdag gescandeerd in Maltepe.

Landelijke campagne

Een ander plan waarvan Özel in zijn toespraak rept, is een campagne die maandag begint in het geboortedorp van Imamoglu in de provincie Trabzon en daarna in de rest van het land. ‘Dat zal de wereld laten zien dat Erdogans regime op instorten staat en dat Imamoglu de volgende president zal zijn’, zo besluit hij.

Vooralsnog echter ziet de wereld niets instorten. De internationale reacties op de gebeurtenissen in Turkije zijn lauw. ‘De stilte in Europa schokt me en maakt me bang’, zegt de 23-jarige Erdem Temurlenk. ‘Alleen van de sociaal-democraten krijgen we steun. De Europese leiders zijn slechts geïnteresseerd in onze defensie. En ze zijn bang voor de vluchtelingen.’

Ook anderszins wordt er in Maltepe met een scheef oog richting Europa gekeken. ‘Turkse Nederlanders die op Erdogan stemmen hebben makkelijk praten’, zegt Uzunoglu van de CHP-vrouwen. ‘Zij hebben daar een goed leven, maar hoe ons leven eruitziet, weten ze niet. Ons geld is niets waard. Laat ze gewoon stemmen voor Nederlandse verkiezingen. Bemoei je niet met ons.’