‘De beste manier om richting apocalyps te gaan, is helemaal niet over onze problemen praten’

Als er, zoals in Coralie Fargeats The Substance, een magisch middeltje bestond waarmee ouder wordende actrices een jongere versie van zichzelf konden creëren, dan zou Cate Blanchett het alvast niet nodig hebben. Terwijl de meesten van haar collega’s na hun 40ste stilaan in de richting van de vergeetput geduwd worden, vertoont Blanchetts carrière op haar 55ste niet het minste teken van slijtage.

Vorig jaar bereikte ze zelfs nog een nieuw hoogtepunt met Tár, het prestigedrama van Todd Field waarin ze een machtige dirigente met een gebrekkig moreel kompas speelde. Die vertolking leverde haar de achtste Oscar-nominatie in haar rijkgevulde loopbaan op – twee keer al wist ze het beeldje effectief mee naar huis te nemen, in 2005 voor The Aviator en in 2014 voor Blue Jasmine.

Ook dit jaar is Blanchett niet van het scherm weg te slaan. Straks schrijdt ze wellicht over de rode loper van het festival van Cannes voor de première van de nieuwe van Jim Jarmusch, Father Mother Sister Brother. En op dit eigenste moment kunt u haar in de spionagethriller Black Bag de pannen van het dak zien spelen als een geheim agent die door haar eigen man verdacht wordt van verraad.

Steven Soderbergh, de regisseur van Black Bag, castte Blanchett naar eigen zeggen vanwege de “ouderwetse Hollywood-glamour” die ze uitstraalt. Iedereen verstaat wat hij bedoelt: de Australische is inderdaad een van de weinige Hollywood-actrices die vandaag nog de grandeur van een klassieke diva ademt. Koninklijke rollen in Elizabeth en de Lord of the Rings-trilogie, maar ook retrovertolkingen in Carol en The Aviator, waarin ze filmster Katharine Hepburn speelde, droegen zeker bij aan dat imago.

Thuis in een bruine kroeg

Tegelijk past Blanchett ook niet helemaal in het traditionele plaatje van de Hollywood-halfgodin. Dat ze nooit naar L.A. verkaste – ze woont tegenwoordig met haar man, de Australische theatermaker Andrew Upton, in een prachtig landhuis in Engeland – schetst haar karakter. Net als haar lage, rokerige stem en haar scherpe humor, die doen vermoeden dat Blanchett zich misschien wel meer thuis zou voelen in een bruine kroeg dan op een champagnefeestje.

Ook haar artistieke keuzes zijn soms atypisch. In 2008, het jaar waarin ze een Oscar-nominatie kreeg voor haar Bob Dylan-interpretatie in I’m Not There, nam ze even afstand van de filmwereld om samen met haar man de Sydney Theatre Company te gaan leiden. Evengoed duikt ze op in video-installaties, zoals Julian Rosefeldts Manifesto, waarin ze dertien personages vertolkt – van een dakloze man tot een getatoeëerde punker – die artistieke manifesten declameren.

Diezelfde liefde voor experiment kon Blanchett botvieren in Rumours, de knettergekke film van de Canadese undergroundfilmlegende Guy Maddin (The Green Fog) en het duo Galen & Evan Johnson, die zondag het eigenzinnige Offscreen Film Festival in Brussel afsluit.

Rumours kun je omschrijven als de zombiefilm die Luis Buñuel nooit gemaakt heeft. Deze surrealistische satire speelt zich af tegen de achtergrond van een G7-top in Beieren. Blanchett ontvangt er, in de rol van de Duitse bondskanselier Hilda Ortmann, wereldleiders uit machtige landen als Canada, Frankrijk en de VS. Samen probeert deze incapabele bende een gemeenschappelijke verklaring op te stellen over een vage crisis. Maar in de bossen om hen heen gebeuren vreemde dingen – van masturberende moddermensen tot een gigantisch brein in het woud, niets is te gek voor deze film.

In Cannes, waar Rumours vorig jaar in wereldpremière ging, vertelt Blanchett ons wat haar aantrok in deze bizarre horrorkomedie. “Ik was al heel lang een grote bewonderaar van Guy Maddin, en op een dag stelde Ari Aster (regisseur van ‘Hereditary’ en ‘Midsommar’ en producer van ‘Rumours’, LT) me aan hem voor. Toen hij zei dat Guy een nieuwe film aan het voorbereiden was, wou ik meteen meedoen. En al helemaal toen ik later het scenario las: het voelde als een avontuur.

“Ik vind het heerlijk om niet te weten wat er op me afkomt. Ook op de set was dat zo. We waren als een bende kinderen die een ballon in de lucht sloegen en dan vol verwondering stonden te kijken waar die weer zou landen. Is er een leuker gevoel?”

Angela en Ursula

Voor haar personage, dat ze met een vuistdik Duits accent speelt, baseerde Blanchett zich niet noodzakelijk op bestaande Duitse toppolitici als Angela Merkel of Ursula von der Leyen. “Die namen worden natuurlijk vaak als referentie genoemd,” zegt Blanchett, “maar dat komt volgens mij vooral doordat er zo weinig voorbeelden zijn van vrouwen in politieke topfuncties. Ik weet nog hoe de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern een paar maanden voor de opnames van Rumours ontslag nam. Dat was een grote klap voor mij.”

“Maar ik heb mijn vertolking dus niet op specifieke leiders gebaseerd. Wel op de gedragingen en kledingkeuzes die je vaak bij vrouwelijke topfiguren ziet, omdat die van hen verwacht worden. Ze dragen contrasterende kleuren, maar die moeten wel zacht zijn, niet te opvallend. Hun kapsel moet aan bepaalde verwachtingen voldoen, ze gebruiken bepaalde gebaren en buigen op een heel specifieke manier.

“De lichaamstaal die van hen verwacht wordt, is heel anders dan bij hun mannelijke collega’s. Vrouwelijke leiders moeten eigenlijk heel ver van zichzelf blijven – zelfs hun stem en intonatie verandert. Ik wilde het kunstmatige daarvan benadrukken in mijn vertolking.”

Rumours schildert onze wereldleiders af als totaal wereldvreemde figuren, afgesneden van de werkelijkheid van de gewone burger. Riskeert een filmster als Blanchett, met al haar privileges en comfort, niet in hetzelfde straatje terecht te komen?

“Oh, ik ben er me voortdurend van bewust dat de filmwereld één groot spiegelpaleis is, hoor”, lacht ze. “Ik zal altijd onthouden hoe ik bij mijn eerste bezoek aan Cannes een totale nobody was. We waren hier met een klein Australisch filmpje en ik heb toen letterlijk blauwe plekken op mijn ribben opgelopen toen ik uit de weg geduwd werd om plaats te maken voor een of andere filmster.

“Twee jaar later was ik hier terug met een grotere film en zag ik hoe ze andere mensen uit de weg duwden om míj door te laten. (lacht) Er was dus beslist dat ik plots wel belangrijk was en dat ik daarom voorrang had. En iedereen gaat daar maar in mee. Mensen zijn toch echt een vreemde soort? Dat is ook waar deze film op inzoomt: de krankzinnigheid van de mens.”

Optimistische pessimist

In die zin is Rumours een film die een pikzwart toekomstbeeld ophangt: ons lot ligt in handen van incapabele idioten met absurde ideeën. Hoe bezorgd is Blanchett zelf?

“Ik ben een optimistische pessimist”, zucht ze. “Plan for the worst, hope for the best. Maar ik moet zeggen dat ik soms wel overweldigd word door de problemen die er zijn, en het gebrek aan actie om ze op te lossen. Door de mens veroorzaakte klimaatverandering, fiscale ongelijkheid, de oorlogen en conflicten die vandaag gaande zijn... En hoe we weggemasseerd worden van de gruwel van wat er bijvoorbeeld in Gaza gebeurt.

“En dan is er ook nog artificiële intelligentie. Ik kan niet geloven dat wij als burgers niet bij die discussie betrokken worden! We krijgen er allemaal mee te maken en toch kunnen wij niet mee beslissen over hoe AI mag worden gebruikt. Waarom geen referendum houden over AI, en over het feit dat bepaalde bedrijven onze identiteit kunnen controleren?

“Die dingen moeten we in de ogen durven te kijken. Ik denk er alleszins heel vaak over na. Ik heb vier kinderen, dus ik denk vaak aan hoe hun toekomst er zal uitzien. En daar maak ik me toch echt zorgen om. Meer dan mijn kinderen zelf, trouwens. Die zijn vreemd genoeg heel optimistisch. Ik heb regelmatig diepgaande gesprekken met hen en ik ben heel dankbaar dat ik met hun perspectief op de wereld in aanraking kom. Hun energie, hun oplossingsgerichte manier van denken, hun eerlijkheid over wat ze zien, en wat zij verwerpelijk vinden.”

Door zijn surrealistische humor slaat Rumours de kijker in elk geval niet plat met de problemen die onze wereld teisteren. “Deze film is evenzeer een tragedie als een aflevering van Scooby-Doo”, lacht Blanchett.

“Het is belangrijk de kijker te confronteren met de uitdagingen die ons te wachten staan, maar soms speel je het publiek kwijt als je dat ook op een te rechtstreekse manier doet. Daarom nodigt deze film de kijker ook uit om te lachen om die collectieve angst en wanhoop die ieder weldenkend mens vandaag ervaart. Zo kom je misschien toch verfrist en vastberaden buiten, met goesting om over die thema’s te praten.

“Dat is de kracht van satire. Want de beste manier om rechtstreeks richting apocalyps te gaan, is helemaal niet over onze problemen praten, en inert en apathisch te blijven.”

Rumours is zondagavond 30 maart te zien in Cinema Nova (Brussel) op het Offscreen Film Festival.