Nieuwe rechtszaal EBI geopend: ‘Scheelt inzet van vijfhonderd mensen’

Twee helikopters met schietklaar boordgeschut; zeker vijf gepantserde bolides van het zwaarbewapende Bijzondere Ondersteuningsteam van justitie; honderden tot de tanden bewapende leden van arrestatieteams en bijstandseenheden langs de route. Het circus waarmee de gevaarlijkst geachte categorie criminelen van het kaliber Ridouan Taghi, Saïd Razzouki of Willem Holleeder van de Extra Beveiligde Inrichting in Vught naar ‘de bunker’ van de Amsterdamse rechtbank wordt gebracht, of naar de ene zwaarbeveiligde rechtszaal op Schiphol, kost vele tonnen.

De gepantserde colonnes razen door en langs woonwijken en over snelwegen. Passeert een trein of komen de transporten bij bijvoorbeeld de bunker in Amsterdam-Osdorp aan, naast een woonbuurt, dan worden passerende kinderen ineens geconfronteerd met beveiligers die héél zichtbaar met oorlogsgeschut de wacht houden.

Drie verdachten tegelijk

Dat moest anders, werd al jaren geleden besloten. Sinds 2023 werd gewerkt aan het voor de hand liggende plan om pal naast de Extra Beveiligde Inrichting (EBI), op het zwaarbeveiligde gevangeniscomplex van de penitentiaire inrichting (PI) in Vught, een eigen rechtszaal te openen. Dat is tegen de traditie van een gescheiden rechtsgang en detentie, maar het is óók de voorlopig enige manier om van veel van die extreem beveiligde transporten af te komen. Een jaar werd gewerkt aan de plannen, een jaar werd gebouwd, vrijdagmiddag is de hagelnieuwe rechtszaal geopend.

Er kunnen drie verdachten uit de allerzwaarste categorie tegelijk terechtstaan, gezeten naast hun advocaten, met plekken voor vier rechters (drie plus een reserve) in megazaken, twee griffiers en twee officieren van justitie. Het Openbaar Ministerie had om drie plekken voor aanklagers gevraagd, maar dat past niet in de beperkte ruimte die op het gevangenisterrein beschikbaar was.

Achterin is plaats voor acht journalisten, om de openbaarheid van de zittingen te waarborgen. Algemeen publiek, overige journalisten en andere betrokkenen zullen de zitting van afstand via videoverbindingen moeten volgen in een of meer zalen van het reguliere gebouw van de rechtbank waar het strafproces is ondergebracht. De nieuwe rechtszaal is vergeven van de camera’s: voor de bewaking en voor de registratie van het proces, dat van afstand moet kunnen worden gevolgd vanuit de andere rechtbanken.

Het hoger beroep in Taghi’s liquidatiezaak Marengo kan met veertien verdachten niet in de in omvang bescheiden nieuwe zaal plaatsvinden. De rechtbank moet bepalen hoe de zaak moet worden opgeknipt.

300 meter gepantserd vervoer

De rechters en officieren van justitie zullen via zwaarbeveiligd vervoer het complex van de PI Vught worden binnengereden. Ook journalisten kunnen uit veiligheidsoverwegingen achter de gevangenispoorten parkeren.

Hoewel de EBI-gevangenen maar een slordige 300 meter over het gevangenisterrein naar de rechtszaal moeten worden vervoerd, zullen zij toch geblinddoekt en geboeid in gepantserde bolides worden gebracht. Het zal gaan om steeds twee pantserwagens met vier zwaarbewapende beveiligers. De gevangenen mogen nu eenmaal nooit het binnenterrein van het complex zien.

De muren en het lichtdoorlatende dak van de rechtszaal, de raadkamers van rechters een aanklagers en de ruimtes voor bijvoorbeeld advocaten en media zijn van ‘weerstandsklasse 5’, codetaal voor extreem dik (in dit geval 80 centimeter) en van onder meer gewapend beton. In de rechtszaal zijn de wanden bekleed met foto’s van bossen uit de regio – om een béétje rust te brengen.

De verdachten worden op de dag van het proces in het nieuwe complex ondergebracht in drie eigen cellen (‘ophoudruimtes’) met een smalle bank, een stalen wc en een wasbak en spiegel. Alle toiletten zijn apart op het riool aangesloten, zodat de verdachten niet via de rioolbuizen naar elkaar kunnen roepen. Ook andere maatregelen moet elk contact buiten de rechtszaal onmogelijk maken.

Advocaten kunnen hun cliënten spreken in een geluidsdichte ruimte waarin ze, net zoals in de EBI, door een dikke glaswand van elkaar worden gescheiden.

Steeds hogere eisen

Voor de bouw van de nieuwe zittingszaal was 15 miljoen euro begroot, maar de kosten liepen op tot 22 miljoen omdat steeds hogere eisen werden gesteld om de ‘megazaken’ te kunnen behandelen.

Uiteraard zorgt de nieuwe zittingszaal voor extra risico’s in ‘zijn’ gevangeniscomplex, beseft vestigingsdirecteur Cees Niessen van de PI Vught, maar hij is trots op de nieuwe voorziening. “We vergroten met deze rechtszaal de veiligheid van Nederland. Dat is een groot belang. Een inrichting als de onze moet hiervoor staan. Elke medewerker die bij ons in dienst komt, weet dat hij of zij in een omgeving komt te werken waarin we met grote risico’s kampen. Dat kunnen we.”

Over de auteur: Paul Vugts werkt sinds 1997 voor Het Parool, met name als misdaadverslaggever. Hij schrijft boeken en maakt met Corrie Gerritsma en Wouter Laumans elke twee weken de Parool Misdaadpodcast. Ze staan ook samen in het theater. Kaarten zijn verkrijgbaar via parool.nl/live.