‘Of Groot-Brittannië zijn nucleaire wapens zal inzetten voor Europa? Ik hoop het wel, maar vrees van niet’

Alles aan veiligheidsexpert Julian Lindley-French oogt en ademt Brits. Britser dan deze man, opgeleid als historicus aan Oxford, krijg je ze niet, zou je kunnen zeggen. Toch woont hij met zijn Nederlandse vrouw in een onopvallend huis met grote tuin in een rustig dorpje in Brabant, Alphen. Een tuin die voor tuinliefhebbers Brits zal aandoen. “Die tuin doet me aan Engeland denken, dus dat klopt wel”, zegt hij.

Zeer Brits is ook de wijze hoe hij kijkt naar de Europese Unie, waarvan de leiders nog aan het bijkomen zijn van de onorthodoxe daadkracht van de Amerikaanse president Donald Trump om de oorlog in Oekraïne te beëindigen, zonder daarbij Europa en Oekraïne te betrekken.

“Ja, de Europese elite is nog aan het klagen en bijkomen van wat er allemaal op de veiligheidsconferentie in München op agressieve wijze is gezegd door vicepresident J.D. Vance en door Trump zelf door met Poetin te gaan bellen over vrede in Oekraïne. Maar de onderliggende boodschap is heel helder: de Amerikanen kunnen het zich financieel niet meer veroorloven te betalen voor Europa’s verdediging, omdat hun economie niet groot genoeg is en de uitdagingen voor de Amerikanen in het Oosten liggen. De toon was ongenadig hard, de Europese politieke elite had het liever op een beleefde wijze van Kamala Harris gehoord, die de verkiezingen van Trump verloor, maar dit is hoe het Trump-team het aanpakt.”

Wat is de consequentie van de Amerikaanse opstelling?

“We staan nu op een kruispunt, een veelgebruikt cliché overigens, maar wel een terechte. De Europese leiders, die zich altijd als muurbloempjes hebben gedragen als het op militaire verdediging van het Europese grondgebied aankwam, moeten wakker worden. We kunnen niet alleen investeren in defensie als het economisch verantwoord is. De leiders moeten diepe, ingrijpende en fundamentele keuzen maken. Keuzen die de Europese welvaartsstaten zullen raken: het sociale vangnet, het onderwijs, de zorg en vele andere taken van de overheden. Europese veiligheid gaat heel veel geld kosten, waarvan veel leiders zeggen dat dat geld er niet is. Toch zal het gevonden moeten worden en dat betekent dus pijnlijke keuzen. En dat zullen kiezers niet leuk vinden en daarom heb je sterke leiders nodig.”

Wat is uw grootste zorg op dit moment?

“De wereld valt uiteen in roofdieren en dieren die als prooi op het menu staan. De roofdieren zijn de Verenigde Staten, Rusland, China en wellicht enkele andere landen. Wij, Europa dus, zijn op dit moment prooi, omdat we onze economieën en militaire verdediging niet op orde hebben. Geopolitiek gezien is Europa vergelijkbaar met een club bejaarden, die nauwelijks in de wereld een vuist kan maken.

“Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland zijn de grootste economieën van Europa en alle drie politiek, strategisch, militair en economisch een complete puinhoop, slecht geleid door hun leiders. Burgers voelen dat en gaan op zoek naar leiders die wel oplossingen beloven en dan kom je snel bij populisme uit. Onze zwaktes, onze instabiliteit, stimuleren leiders als Vladimir Poetin en Xi Jinping om in het machtsvacuüm te springen en de westerse wereldorde aan te vallen. Vooral Poetin framet het verhaal dat het Russische volk bedreigd wordt door het Westen, door Europa, het is een leugen maar wel zijn ‘narratief’. En daarnaast heeft Trump besloten Europa los te laten.”

U lijkt zeer kritisch over de Europese Unie. Er zijn ook waarnemers, zoals de Belgische hoogleraar Marc De Vos, die zeggen dat de EU nog nooit zo sterk is geweest.

“Daar ben ik het niet mee eens. Europeanen praten te veel, en doen te weinig als het gaat om veiligheid en stabiliteit. Ze kregen het in de jaren negentig van de vorige eeuw niet voor elkaar om een vredesregeling in voormalig Joegoslavië te organiseren om de burgeroorlog te beëindigen, omdat ze onderling te verdeeld waren. Dat gebeurde pas toen de Amerikanen tussenbeide sprongen. Met de Russische inval in Georgië in 2008, de inname van De Krim in 2014 en eigenlijk ook in het begin van de inval in Oekraïne in 2022, gaf Europa niet thuis, of reageerde veel te laat en te langzaam.

“De EU is ook niet met haar volle gewicht achter de Verenigde Staten blijven staan in de afgelopen 25 jaar. De VS hebben een zeer vitale, sterke economie, met een zeer sterke defensiemacht wereldwijd. Dat kunnen de Amerikanen niet meer volhouden. Ze moeten hun krachten verdelen en prioriteit geven aan de machtsstrijd met China en Noord-Korea. Europa heeft te laat ingezien dat dit betekent dat het Amerika voluit moet blijven steunen, onder andere door zijn militaire afschrikking op orde te hebben en dat blijkt niet het geval.”

Wie kan je hiervoor de schuld geven in Europa?

“Daar kun je vier partijen de schuld voor geven. Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk konden het niet met elkaar eens worden over wat de Fransen de vormgeving van het Europese project noemen. Moest de EU sterker federalistisch worden, meer integratie dus, of beperkt blijven tot vooral economische samenwerking, wat de Britten voornamelijk wilden. Onderliggend lag de vraag of ook krijgsmachten van de EU-landen geïntegreerd moesten worden. Dit is natuurlijk de kern van soevereiniteit van ieder land. De Duitsers spraken over het belang van Europese soevereiniteit maar bedoelden eigenlijk Duitse controle. De Fransen spraken over integratie maar waren nooit bereid hun macht op te geven. De Britten wilden een gemeenschappelijke markt maar ook niet meer dan dat. De vierde verantwoordelijke is de Europese Commissie die veel te veel macht naar zich toetrok.

“Terwijl deze verantwoordelijken met elkaar in de clinch lagen over macht en integratie in Europa, werd de gezamenlijke Europese militaire verdediging als afschrikking sterk verwaarloosd. Er werd niet in geïnvesteerd. Mensen als Poetin ruiken militaire en politieke zwakheid van ver, dat is doctrine nummer 1 op de KGB-school en daar heeft hij gebruik van gemaakt met zijn inval in Oekraïne. Dat had hij eerder zeker niet aangedurfd.”

Het vertrek van het VK uit de EU noemt Julian Lindley-French na de inval in Oekraïne het grootste politieke drama van deze tijd, een vertrek waarvan de implicaties op het Europese vasteland sterk worden onderschat.

Heeft de EU voldoende gedaan om het vertrek van de Britten een zachte landing te geven in een nieuwe samenwerking?

“Nee, zeker niet. De inzet van de EU was om de Britten fors te laten betalen voor hun vertrek. Ikzelf was een remainer, het was voor Groot-Brittannië economisch veel verstandiger om binnen de EU te blijven en dat blijkt nu ook. De brexit heeft het VK politiek en economisch geïsoleerd en verzwakt, en intern zijn de problemen zeker niet verholpen. Maar er is ook een andere kant van deze medaille. Groot-Brittannië is na Duitsland de grootste economie van Europa én met Frankrijk het enige land in Europa met kernwapens.

“Er is geen begrip geweest voor de redenen van vertrek en vervolgens is het VK ook nog eens in mijn ogen vernederd aan de grens met Noord-Ierland, door daar een ingewikkelde EU-muur op te trekken. De schuld werd volledig bij de Britten gelegd met hun zogenaamde imperiale dromen, wat helemaal niet het geval was. De Britten vonden gewoon integratie in de EU veel te ver gaan. De Franse president Macron heeft Groot-Brittannië echt laten betalen voor de brexit en dat wordt natuurlijk niet vergeten in Londen. Om het plat te zeggen: de Britten voelen zich genaaid door Europa.”

Wat bedoelt u daarmee?

“Het continent is vergeten dat Groot-Brittannië tot twee keer toe Europa heeft gered, tijdens twee wereldoorlogen. Op allerlei plekken liggen familieleden van mij begraven die het continent hebben bevrijd en dat geldt voor veel Britten. Die geschiedenis is vergeten. Militair heeft Europa Groot-Brittannië veel meer nodig dan andersom. Groot-Brittannië is een eiland, uitgerust met een sterk, in gevecht zeer ervaren leger, voorzien van de modernste kernwapens. Het is de belangrijkste militaire macht van Europa.

“Poetin is niet geïnteresseerd in Groot-Brittannië, dat eiland zal hij nooit aanvallen. Dus is het militair gezien een grote strategische fout geweest van de EU om de Britten te laten gaan. Waarom zou het VK Europa helpen, terwijl Londen zich slecht behandeld en vernederd voelt? Er heerst geen groot gevoel van solidariteit met het continent en nog veel minder met Oost-Europa. Mijn grootste angst is dat de Britten zich mentaal terugtrekken op hun met kernwapens uitgeruste eiland en een lange vinger opsteken naar Europa, heel simpel gezegd: You screwed us, we are not going to defend you’’.

Maar Groot-Brittannië is toch een trouw lid van de Navo? Als de Baltische staten worden aangevallen dan zullen de andere Navo-landen op basis van artikel 5 van het handvest toch meehelpen verdedigen?

“De Navo-macht is gebaseerd op afschrikking, conventioneel en met kernwapens. Maar als het er echt op aankomt, zullen de Britten dan hun kernwapens inzetten voor de Baltische staten of voor Europa? Ik hoop van wel, maar ik vrees van niet. En dat geldt ook voor de Fransen. Dan zijn het toch echt wapens om eigen grondgebied te verdedigen. Dit is natuurlijk het kernprobleem van de Navo in Europa. Alleen de Amerikanen kunnen dan ons helpen.’’

Wat kan dan wel de oplossing zijn?

“Dat is niet heel erg ingewikkeld. Brussel en Londen moeten een akkoord sluiten waarin Groot-Brittannië wordt erkend als een bijzondere handelspartner met open grenzen voor handel. Stel je voor dat er een militair probleem ontstaat ergens op het continent en de Amerikanen zijn ergens anders heel erg druk, dan heb je de Britten nodig. Ze zijn belangrijk in het geval van een noodsituatie. En dat heeft een prijs en die zal betaald moeten worden. Ik vrees alleen dat we moeten wachten tot Macron is vertrokken. Die is als leider zo verzwakt dat hij politiek niet in staat is de Britten tegemoet te komen.

“Wat we nodig hebben is een echt EU-Navo strategisch partnerschap, waarbij de Britten weer verwelkomd worden door de Duitsers en de Fransen. We zullen president Trump moeten overtuigen dat wij met zijn allen in staat zijn van de Noordpool tot de Middellandse Zee een crisis te bestrijden, zodat hij zich bezig kan houden met China. Anders raakt de Navo verzeild in een diepe crisis. Die is er overigens nu al, met alle uitspraken van Amerikanen over de Europese defensiebudgetten en de mogelijke consequenties.”

Wat is uw inschatting hoe het met Oekraïne zal aflopen?

“Op zijn best wordt westelijk Oekraïne een protectoraat van het Westen, met veiligheidsgaranties en het oostelijke gedeelte in handen van Rusland, zoals destijds de Muur West-Duitsland en Oost-Duitsland verdeelde. De mensen in de Donbas en De Krim zullen zien hoe voorspoedig de andere kant zich economisch zal ontwikkelen, net zoals West-Duitsland dat deed. Ze zullen erachter komen dat hun kwaliteit van leven ver achterblijft ten opzichte van de buren, dankzij Poetin. En dat is dan ook gelijk de grootste bedreiging voor Poetin. Hij weet hoe het met de DDR is afgelopen.”

Lees ook:

Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog manifesteert de EU zich geopolitiek, zegt Europa-expert Marc De Vos. ‘Ze meet zich met Rusland en China.’