Recensie ‘A Complete Unknown’: Hoe beroemder Bob Dylan wordt, hoe meer Timothée Chalamet de kijker lijkt buiten te sluiten
Welke nieuwe films moet je zien? We zetten de nieuwe releases op een rij en selecteren de Film van de week. Dit keer: Bob Dylan blijft een mysterie in de biografische film met de toepasselijke titel A Complete Unknown. Regisseur James Mangold richt zich niet zozeer op de persoon maar op Bob Dylan, het fenomeen.
Als Bob Dylan (Timothée Chalamet) in 1961 zijn intrede maakt in de New Yorkse muziekscene, benoemen zes verschillende mensen zijn muzikale genialiteit. “Hij is echt goed,” is zo’n beetje het refrein van deze biografische film over een periode in het leven van Bob Dylan. Zijn talent is onmiddellijk voelbaar, dus waarom vindt regisseur James Mangold het nodig om Dylans genialiteit continu te benoemen?
Misschien komt het doordat A Complete Unknown meer gaat over de verwondering die Bob Dylan bij anderen teweegbrengt, dan over de artiest zelf. We zien tientallen shots van mensen – voornamelijk betraande vrouwen – die gefixeerd naar Dylans optredens staren. En ook al komt Dylan in vrijwel elke scène voor, de singer-songwriter lijkt zelf bijna uit de film te glippen.
Chalamet kruipt in zijn huid, maar geeft weinig toegang. Hoe beroemder Dylan wordt, hoe meer Chalamet de kijker lijkt buiten te sluiten. De clue zit allicht in de titel verborgen: in deze biopic zal Bob Dylan inderdaad A Complete Unknown blijven.
Wedergeboorte
Dit is niet de eerste poging om Bob Dylan in film te vangen. In de experimentele biopic I’m Not There (2007) liet Todd Haynes Bob Dylan bijvoorbeeld door zes acteurs spelen, om zo zijn ongrijpbare aard vast te leggen.
Mangold richt zich niet op Dylans vele wedergeboortes, maar laat er slechts één zien: het moment dat hij het juk van een dogmatische definitie van folkmuziek van zich afwerpt en ‘onnodige franje’ aan zijn liedjes toevoegt. Mangold is niet zozeer geïnteresseerd in hoe deze verandering tot stand is gekomen, maar meer waarom die zo wereldschokkend was.
Eerst is daar Bob Dylan in 1961, een protestzanger in sjofele kleding, vaak op de achterbank van andermans auto’s te vinden; dan is daar Dylan in 1965, in pak en met zwarte zonnebril, rijdend op een motor, zijn akoestische gitaar verruild voor een elektrische. Van een overgang is amper sprake. Eerst is hij het ene, dan is hij het andere.
Van een afstandje
Mensen vragen hem voortdurend waar zijn liedjes vandaan komen. Wat ze eigenlijk vragen, merkt Dylan verbitterd op, is waarom de liedjes niet naar hen zijn gekomen. Dichter dan dit komt deze biografische film niet in de buurt van de ongrijpbare artiest. Want als we ons afvragen hoe hij zo goed en beroemd is geworden, stelt de film, vragen we ons dan niet eigenlijk af: waarom hij en waarom wij niet? Is het daarom niet beter om Dylan van een afstandje te bewonderen, in plaats van hem proberen te doorgronden?
Als Johnny Cash in 1964 Dylan op het podium van het Newport Folk Festival introduceert en over hun briefwisseling spreekt, zegt hij: “Als ik je brieven lees, kan ik je hersenen zien.” Deze film blijft misschien ver weg van de hersenen van Dylan, maar zit wel tjokvol met zijn liedjes (uitgevoerd door Chalamet zelf), alsof Mangold, enigszins ten overvloede, wil zeggen dat we de ware Dylan alleen in zijn geschriften kunnen vinden.
Het is een interessante keuze, die radicaler blijkt dan de verder vrij conventionele verhaallijnen lijken te suggereren: de keuze om geen overkoepelend verhaal in Dylans leven te vinden, maar om de film een slice of life te laten. Een keuze die zowel Dylans beroemde zelf-mythologisering in de hand werkt als deze destabiliseert. Het grootste deel van de film schrijft Dylan liedjes en voert ze op. We zien hem simpelweg bestaan, maar hij blijft ook altijd net buiten onze greep. Dylan is een folkzanger, zijn levensverhaal folklore.
Ondoorgrondelijk
Het is wel jammer dat Sylvie (Elle Fanning), de gefictionaliseerde versie van Dylans vriendin Suze Rotolo, zo op de achtergrond blijft. Dylan schrijft veel van zijn politieke bewustzijn en zijn artistieke ontwikkeling in de vroege jaren zestig toe aan hun relatie. En hoewel ze hem in de film vertelt dat hij zijn eigen liedjes moet uitvoeren, blijft ze het trieste vrouwelijke personage dat we uit biopics kennen: gereduceerd tot een zeurende vrouw, die haar geniale vriendje wil vastpinnen, terwijl hij gewoon vrij wil zijn.
En toch, hoewel A Complete Unknown in veel opzichten op een klassieke biopic lijkt, vangt Mangold in zijn vertelling iets wat aan dit stramien ontsnapt. Veel daarvan is te danken aan Chalamet, wiens ogen altijd iets anders laten doorschemeren. En hoewel we daar misschien geen toegang tot krijgen, blijft de kracht ervan op het scherm hangen. Bob Dylan ontsnapt aan zijn eigen film. Juist dat vangt de man en de artiest.
Oscarnominaties
Het levensverhaal van Bob Dylan is al eerder verfilmd, waaronder twee keer door Martin Scorsese. De bekendste verfilming is misschien wel die van Todd Haynes: in I’m Not There liet hij Bob Dylan door verschillende acteurs vertolken. Cate Blanchett werd met haar vertolking van Dylan tijdens zijn elektrische fase voor een Oscar voor Beste bijrol genomineerd. Dat was toen de enige Oscarnominatie voor de film.
A Complete Unknown levert meer nominaties op. De film is acht keer genomineerd voor een Oscar, onder andere voor Beste Film, Beste Regie en Beste mannelijke acteur in een hoofdrol. Dat is beduidend minder dan de dertien die Emilia Perez binnen sleepte, maar toch is de film een van de favorieten voor Beste Film. Concurrenten zijn onder andere Anora, Conclave, Wicked en The Substance. De 97ste Oscaruitreikingen zijn op 2 maart.
A Complete Unknown
Regie James Mangold
Met Timothée Chalamet, Elle Fanning, Edward Norton
Te zien in Arena, Cinecenter, Cinema de Vlugt, City, FC Hyena, Filmhallen, Het Ketelhuis, Kriterion, LAB111, The Movies, De Munt, Pathé Noord, Rialto VU, Studio/K, Tuschinski
Ook uit deze week:
Favoriten: Ruth Beckermann volgde vier jaar een basisschoolklas in haar woonplaats Wenen. “De demografie van Wenen is, net als in heel Europa, enorm veranderd de afgelopen decennia. Dus ik wilde zien wat al die kinderen leren, en hoe ze met elkaar omgaan.”
Caught by the Tides: in deze melancholische, vrijwel dialoogloze film vat Jia Zhang-ke zijn eigen oeuvre samen en reflecteert nogmaals op de recente geschiedenis van China.
The Invasion: Sergei Loznitsa legt het dagelijkse leven in Oekraïne tijdens de oorlog vast. Het resulteert in een monumentale film over de oorlog, waarin de vijand helemaal niet zichtbaar is.
La prisonnière de Bordeaux: twee zeer verschillende vrouwen, wier echtgenoten in de gevangenis zitten, vinden steun bij elkaar in deze film van Patricia Mazuy. Isabelle Huppert speelt een van de twee vrouwen. ‘We hadden moeite om de film gefinancierd te krijgen, maar toen zij aan boord kwam was het ineens zo gepiept.’
The Monkey: de film is vooral een parodie op Stephen Kings beroemde verhaal. Het brengt de thema’s van goed versus kwaad, kindernostalgie en trauma zo letterlijk, dat het resultaat vooral lachwekkend is.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
