Libanezen durven tijdens de herdenking van de 20 jaar geleden vermoorde premier Hariri voorzichtig positief te zijn

Ondanks oplopende spanningen tussen Israël en Libanon was de herdenking voor veel aanhangers van oud-premier Hariri voor het eerst in jaren een vrolijk moment. Sinds een week heeft Libanon weer een regering, na twee jaar zonder te hebben gezeten. En door de val van het regime van Assad in Syrië en de verminderde politieke invloed van de militante sjiitische beweging Hezbollah, leeft het gevoel dat Libanon eindelijk zijn eigen weg kan gaan.

De pas aangetreden Libanese premier Nawaf Salam bezocht vrijdag het graf van Hariri in het centrum van Beiroet. Hij roemde diens inzet voor ‘het behoud van nationale eenheid’. ‘Hij werd enorm gerespecteerd in de Arabische wereld en de wereld, en liet Libanon achter met een opmerkelijke morele en politieke erfenis’, schrijft Salam op X. De nieuwe president, Joseph Aoun, stond ook stil bij de herdenking en noemde Hariri’s standpunten ‘fundamentele bouwstenen in het versterken van de nationale eenheid’.

Op 14 februari 2005 ontplofte een zware autobom in de Libanese hoofdstad Beiroet. Het doelwit van de verwoestende aanslag was premier Hariri, zakenman, miljonair en bovenal de belangrijkste soennitische politicus van het land. Naast Hariri kwamen 21 mensen om het leven door de explosie. Ook vielen er zeker 226 gewonden.

Speciaal tribunaal

‘De aanval terroriseerde niet alleen de directe slachtoffers, maar ook de Libanese bevolking’, zei Ivana Hrdlickova, voorzitter van het Libanon-tribunaal. Dit VN-tribunaal werd in 2007 opgericht om de daders van de terreuraanslag te vervolgen, een internationale primeur. Uiteindelijk werden in 2020 en 2022 in totaal drie leden van Hezbollah in absentia veroordeeld tot levenslange gevangenisstraffen voor hun rol in de aanslag.

Niemand verwacht dat de veroordeelden hun straf zullen uitzitten, aangezien Hezbollah heeft verklaard ze nooit te zullen uitleveren. Bij gebrek aan financiering ging het tribunaal eind 2023 uit als een nachtkaars. Toch sprak de zoon van Hariri, zelf meermaals premier van Libanon, deze vrijdag over ‘gerechtigheid’.

‘Na twintig jaar gaat het project van Rafik Hariri nog steeds door, en kijk eens waar degenen die het project probeerden te doden nu zijn’, zei Saad Hariri, verwijzend naar de val van dictator Bashar al-Assad in Syrië en de verzwakte staat van Hezbollah in eigen land. De langzittende Hezbollah-leider Hassan Nasrallah werd afgelopen september uitgeschakeld door Israël en krijgt op 23 februari in Libanon zijn begrafenisplechtigheid.

Anti-Syrische revolutie

Premier Rafik Hariri onderhield nauwe banden met westerse landen en de soennitische Golfstaten en werd daarom gezien als een bedreiging voor de belangen van Iran en Syrië in Libanon. Volgens het Libanon-tribunaal is het ‘zeer waarschijnlijk’ dat de aanslag is georganiseerd met hulp van een buitenlandse overheid. ‘De staat die het meeste belang had bij de aanslag, was Syrië.’

Kort na de moordaanslag trok de Libanese bevolking al dezelfde conclusie: de terreurdaad moest het werk zijn van het regime van Assad in Syrië of van zijn lokale bondgenoot Hezbollah. De aanslag leidde tot massale protesten tegen de voortdurende Syrische invloed in Libanon en lanceerde de zogenoemde cederrevolutie. De pro-Syrische regering werd gedwongen af te treden en alle Syrische troepen trokken zich na 29 jaar terug uit Libanon.

Toch resulteerde de revolutie vooral in politieke chaos en strijd, waarbij de verschillen tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Libanon werden uitvergroot. Uiteindelijk kreeg de anti-Syrische, pro-westerse groepering van Hariri’s zoon Saad de bovenhand. Maar Hezbollah veroverde een belangrijke politieke positie die het niet meer uit handen zou geven. Tot deze maand.

Verlangen naar eenheid

Er waait een nieuwe wind in de Libanese politiek, die jarenlang in een volledige impasse was verzand. Premier Nawaf Salam, gerenommeerd diplomaat en oud-rechtbankpresident bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ), presenteerde vorige week zijn kabinet. Van de 24 ministers zijn er slechts vier loyaal aan Hezbollah of diens bondgenoot, te weinig om doorslaggevend te kunnen zijn.

Pas nu lijkt de Libanese bevolking echt dit hoofdstuk af te kunnen sluiten. Aanhangers van de vermoorde premier spreken vrijdag hun hoop uit op een verenigd Libanon. ‘Nu het Syrische en Iraanse voogdijschap ten einde zijn gekomen en het Syrische regime is verdreven, regeert alleen de Libanese staat over ons’, zegt Mohammad Kanaan tegen persbureau AP. ‘Alle politieke verschuivingen zijn voor het welzijn van dit land. Libanon is er voor alle Libanezen, we moeten een overeenkomst bereiken en ons verenigen’, zegt een andere aanhanger.

Tegelijkertijd kent ook Hezbollah nog altijd een grote aanhang onder de bevolking. Wel is de militaire beweging door de door de oorlog met Israël en de politieke verschuivingen in Libanon flink wat politieke en militaire macht verloren, maar is zeker niet uitgeschakeld. Volgens het bestand tussen Libanon en Israël moet Hezbollah zich volledig ontwapenen en terugtrekken uit het zuiden van het land. Volgens Israël is dat nog niet gebeurd en daarom weigert Israël tot grote woede van Beiroet zijn kant van de deal uit te voeren: alle troepen uiterlijk 18 februari uit de regio terugtrekken.