Populairste vaccin tegen blauwtong mag straks niet meer worden gebruikt

AstraZeneca, Pfizer of toch Moderna? Die vraag hield de mensheid een jaar of vier geleden behoorlijk bezig. Alle ogen waren gericht op de zoektocht naar het beste coronavaccin. Dat was niet alleen een strijd om uit de Covid-19-pandemie te geraken, maar ook een wedloop om miljarden tussen farmaceutische bedrijven.

Zoiets doet zich nu in het klein opnieuw voor bij de bestrijding van de veeziekte blauwtong. De vaccins in kwestie heten Syvazul, Bluevac en Bultavo. Ze zijn alle drie vorig jaar al gebruikt bij de bestrijding van de epidemie in Nederland. Veel dierenartsen en veehouders zijn daarbij het meest te spreken over het Bultavo-vaccin. Maar uitgerekend die koeien- en schapenprik dreigt vanaf 21 mei, in elk geval tijdelijk, niet meer te mogen worden gebruikt.

Dat heeft te maken met het toelatingstraject voor nieuwe medicijnen. De drie vaccins kregen vorig jaar allemaal een tijdelijke goedkeuring van toenmalig landbouwminister Piet Adema. Inmiddels zijn Bluevac en Syvazul zo ver dat ze ook definitief zijn toegelaten. Bultavo wacht nog op permanent groen licht. Maar daarbij doet zich nu de situatie voor dat de tijdelijke toestemming van Bultavo móét worden ingetrokken. Nu Bluevac en Syvazul definitief zijn toegelaten, vervallen namelijk de tijdelijke goedkeuringen. Op dit moment geldt nog een overgangsperiode, maar vanaf 21 mei mag Bultavo niet meer worden toegediend.

Blauwtong in Nederland

Blauwtong hield de afgelopen twee jaar flink huis bij schapen en koeien in Nederland. Het virus wordt overgedragen door knutten, een soort kleine muggen. Alleen herkauwers kunnen blauwtong krijgen, voor mensen is het dus ongevaarlijk. Vooral voor schapen is het virus dodelijk. Koeien worden er vaak flink ziek van en geven veel minder melk. Beide diersoorten zijn bovendien aanzienlijk minder vruchtbaar na een besmetting.

In 2023 dook het virus aan het einde van de zomer op, bijna vijftien jaar na de vorige grote uitbraak. Toen was er nog geen vaccin, maar stopte de verspreiding doordat de winter intrad. Daarna volgde een race tegen de klok om in 2024 een werkend vaccin te hebben. Het Spaanse Syvazul-vaccin kreeg als eerste een tijdelijke toelating, waardoor vooral dat middel in het vorige voorjaar veel werd gebruikt. De resultaten zorgden echter voor gemopper. Er stierven weliswaar veel minder schapen, maar het vaccin kon niet voorkomen dat er nog altijd veel dieren ziek werden.

De ervaringen met het pas later beschikbare Bultavo waren in het veld positiever. Maar voor alle vaccins geldt dat ze er nog maar net zijn. Onderzoek dat de vermoedens kan staven dat Bultavo het effectiefst is, moet grotendeels nog volgen. De eerste studies wijzen daar echter wel op. Enkele maanden terug verscheen al een Duitse onderzoek dat concludeerde dat dieren bij Bultavo veel meer beschermende antilichamen aanmaken.

Utrechtse onderzoekers: Verleng toelating Bultavo

Nieuwe onderzoeksresultaten van de Universiteit Utrecht bevestigen dat beeld. De resultaten zijn zelfs zodanig dat de wetenschappers landbouwminister Femke Wiersma gaan adviseren de toelating van Bultavo te verlengen. “We hebben in Nederland bij acht verschillende dierenartsenpraktijken onderzocht hoeveel pijnstilling koeien kregen”, legt dierenarts en onderzoeker Reinard Everts uit. “Daaruit komt het beeld naar voren dat er bij vaccinatie met Bultavo aanzienlijk minder hoefde te worden voorgeschreven.”

Bij het onderzoek is alleen naar koeien gekeken, omdat de overgrote meerderheid van de Nederlandse schapen Syvazul heeft gehad. Dat vaccin was er namelijk als eerste, en de urgentie om snel te gaan inenten was vorig jaar groot. “Maar we hebben wel een kleine studie in Vlaanderen verricht. Daar was blauwtong wat later en hebben de dieren verschillende vaccins gekregen. Ook daarbij zien we dat schapen veel minder ziek worden bij Bultavo.”

Everts benadrukt dat dit niet betekent dat de andere vaccins niet deugen. “Bij Bultavo is een andere virusstam gebruikt. Die lijkt bij deze specifieke variant van blauwtong effectiever te zijn. Daar komt ook een factor geluk bij kijken.”

Geen tijd voor lammetjes

Dierenartsen die nog met Bultavo willen vaccineren, zullen dat bij de huidige stand van zaken echt de komende weken moeten doen. “Er loopt nu een periode van negentig dagen die bedoeld is om bestaande voorraden op te maken. Na 21 mei mogen alleen officieel toegelaten vaccins worden gebruikt”, licht een woordvoerder van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen toe.

Veel schapen en koeien zullen tegen die tijd in elk geval één keer gevaccineerd zijn. Bij koeien wordt een tweede prik aanbevolen. Bij schapen nog niet, al wijzen de eerste onderzoeken er nu op dat de werking aanzienlijk verbetert. Een combinatie van twee verschillende vaccins lijkt daarbij ook effectief: in die gevallen zou een tweede vaccinatie met een ander middel dan Bultavo een oplossing kunnen bieden. Een groter dilemma vormen wat dat betreft de lammetjes: die krijgen doorgaans na twaalf weken hun vaccinatie, en dat is in de regel pas na 21 mei.

Of en wanneer ook het Bultavo-vaccin definitief wordt toegelaten, is nog niet bekend. Fabrikant Boehringer Ingelheim heeft voor een andere procedure gekozen die meer tijd in beslag neemt. Daar zit inmiddels wel voortgang in, meldt een woordvoerder van het bedrijf. “De benodigde documenten zijn inmiddels ingediend en we verwachten binnen afzienbare tijd een registratie in Nederland.”

Aan dit stuk is de reactie van Boehringer Ingelheim later toegevoegd.

Lees ook:

Blauwtong is weer terug: ‘We moeten hier doorheen’

Blauwtong heerst weer, maar het lijkt erop dat dieren minder ziek worden. Toch vallen er nog dodelijke slachtoffers. ‘Het is een smerig virus.’