Hoe moeten Marine Le Pen en haar partij Rassemblement National verder na haar veroordeling?

Frauderende politici? Die zouden levenslang onverkiesbaar moeten zijn, zo bepleitte Marine Le Pen pakweg tien jaar geleden nog ferm. Dat was in 2013. Het systeem waarmee haar partij bedreven Europees geld wegsluisde naar de landelijke partijkas draaide toen al op volle toeren.

Uitgerekend de partij die al jaren pleit voor strenger straffen wentelt zich nu in verbolgenheid over een ongekend zwaar vonnis. Het ís ook een streng oordeel: in Frankrijk is het gebruikelijk dat een straf wordt opgeschort zolang er nog een beroep loopt. Die mogelijkheid heeft de rechter maandag uitgesloten. Le Pen kan en zal in beroep gaan, maar blijft ondertussen uitgesloten van deelname aan verkiezingen.

Toch wil Le Pen van geen wijken weten. Het pad naar het presidentschap is smal, zo gaf ze maandagavond toe in een televisie-interview, maar het is er. Dus maakt ze geen plaats voor een opvolger – ook niet voor haar veelbesproken protegé en partijleider Jordan Bardella, zoals door sommigen werd verwacht – maar volgt ze het geitenpad. Onderwijl gaat ze samen met haar partij vol op het orgel van wantrouwen tegen rechters, die politiek gekleurd en bevooroordeeld zouden zijn.

Verschillende scenario’s

In Frankrijk duurt een beroepsprocedure ongeveer 18 tot 24 maanden. Daarmee is een nieuw vonnis kort voor de presidentsverkiezingen in april 2027 denkbaar. Wat zijn in dat geval de scenario’s?

Stel dat Le Pen en haar partij in beroep worden vrijgesproken, dan heeft ze weliswaar een zeer korte aanloop om nog campagne te voeren, maar ook een geweldige publiciteitsstunt: een overwinning op de ‘dictatuur van de rechters’, zoals Bardella het vonnis maandag duidde. Gezien het oordeel maandag lijkt dat scenario uiterst onwaarschijnlijk. De fraudezaak was geen vergissing, zo legde de rechter uit, maar een zorgvuldig geoptimaliseerd systeem waarin Le Pen wordt gezien als een belangrijke spil.

Minder onwaarschijnlijk is een scenario waarin de rechter in hoger beroep haar veroordeling bevestigt, de straf van onverkiesbaarheid behoudt, maar afziet van onmiddellijke ingang. In dat geval kan en wil ze alsnog deelnemen aan de presidentsverkiezingen, ondanks haar veroordeling. Le Pen kan dan nog in cassatie, en mocht ze in de tussentijd tot president worden verkozen, dan kan ze volgens Frans recht niet worden veroordeeld gedurende haar ambtstermijn.

In een derde scenario wordt het vonnis in hoger beroep bekrachtigd. In dat geval kan Le Pen nog in cassatie, maar haar onverkiesbaarheid blijft dan staan, waarmee ze is uitgesloten van deelname aan de presidentsverkiezingen. Het finale vonnis valt dan waarschijnlijk pas na de presidentsverkiezingen.

Stel nou dat ik word vrijgesproken, suggereerde Le Pen maandag, maar dat het vonnis pas valt na de verkiezingen waaraan ze niet mocht deelnemen. ‘Wat is dan de legitimiteit van degene die tijdens de verkiezingen wordt verkozen?’ En dat terwijl zij, zo herhaalde ze meermaals, de favoriete kandidaat is.

Partij zonder Le Pen

Voorlopig is de politieke carrière van Le Pen nog niet ten einde. Haar positie als fractieleider van de grootste oppositiepartij in de Assemblée nationale, de Franse Tweede Kamer, mag ze behouden. Maar stel dat deze zomer het parlement wordt ontbonden – niet ondenkbaar in de grillige Franse politiek – dan zal Le Pen zich ook daarvoor niet opnieuw verkiesbaar mogen stellen.

De vraag is wat Rassemblement National (RN) is zonder Marine Le Pen. De jonge Bardella doet het goed onder jongeren en het radicalere deel van de achterban. Hij behoort tot de populairste politici van Frankrijk, maar kan zich bij lange na niet meten met de ervaren Le Pen.

Vooralsnog kiest RN voor de aanval op de Franse justitie, een boodschap die ook bij radicaal-rechtse partijen elders veelvuldig weerklinkt. In peilingenland Frankrijk bracht dagblad Le Figaro dinsdagochtend alvast een eerste indruk van de gemoedstoestand onder de achterban. Acht op de tien RN-kiezers zijn ervan overtuigd dat Le Pen vanwege haar politieke kleur strenger is veroordeeld. 57 procent van de ondervraagde RN-achterban denkt dat de veroordeling van Le Pen niet schadelijk of zelfs een voordeel is voor de partij.