Zet de rechter straks een streep door Bruins’ bezuinigingen op het hoger onderwijs?
Senatoren blijven bezorgd over de juridische houdbaarheid van de onderwijsbegroting: moet het kabinet niet gewoon zijn afspraken nakomen? Volgens minister Bruins is er geen reden tot zorg.
politiek redacteur
Ja, erkent onderwijsminister Eppo Bruins (NSC), het vertrouwen in de overheid is geschaad. De afspraken die het kabinet in 2022 maakte met hogescholen en universiteiten, het zogeheten ‘bestuursakkoord’, zijn door de nieuwe regering geschonden. In plaats van met extra investeringen, komt minister Bruins juist met forse bezuinigingen. “Ik zal er hard aan moeten werken”, zegt de bewindsman dinsdag in de Eerste Kamer, “om dat vertrouwen weer op te bouwen”.
Maar, zegt Bruins tegelijkertijd, zijn begroting is niet onrechtmatig. Afgelopen weken debatteerden senatoren meermaals over de financiële onderwijsplannen voor dit jaar. In het zicht van de politieke finish spitste dat debat zich toe op de juridische houdbaarheid van de plannen. Mag het kabinet eerder gemaakte afspraken eigenlijk wel terzijde schuiven?
Naar de rechter
Senatoren van oppositiepartijen vinden dat de overheid zich gewoon aan het akkoord moet houden. “Een betrouwbare overheid begint met het nakomen van afspraken”, aldus Gaby Perin-Gopie van Volt. “Wij moeten als Eerste Kamer geen wetgeving laten passeren die onrechtmatig is”, meent SP’er Bastiaan van Apeldoorn.
In die opvatting worden ze ogenschijnlijk gesteund door het oordeel van diverse deskundigen en interne memo’s van het ministerie van Onderwijs, die op verzoek van het parlement zijn gepubliceerd. Daarin vrezen de juristen van Bruins dat koepelorganisatie Universiteiten van Nederland (UNL) naar de rechter stapt om de overheid aan het bestuursakkoord te houden. ‘De kans is aanwezig dat de rechter tot het oordeel kan komen dat het bestuursakkoord juridisch bindend is’, staat in het interne document.
Hoe zit dat? Juridisch bindend is niet hetzelfde als juridisch afdwingbaar, probeerde minister Bruins uit te leggen. “Dat ze bindend zijn, betekent dat je met elkaar afspreekt dat je het zo gaat doen. Maar het niet nakomen van deze afspraken heeft geen gevolgen en is niet door de rechter af te dwingen.” De overheid, zegt Bruins daarmee, heeft het recht om afspraken te schenden, ook als daardoor ‘het vertrouwen geschaad’ wordt.
‘Juridisch stevig’
Het politieke jargon dat dinsdag door de sobere zaal van de Eerste Kamer vloog, kon de grote gevoeligheid niet verhullen. Rond de begroting van minister Bruins woedt sowieso al maanden een politieke storm. Die speelde zich allereerst in de Tweede Kamer af.
Een parlementaire meerderheid keerde zich afgelopen najaar tegen de voorgenomen bezuinigingen van pakweg 2 miljard euro. Na lange onderhandelingen tussen de coalitie en oppositiepartijen CDA, SGP, ChristenUnie en Ja21 werden die teruggebracht tot een bezuiniging van 1,2 miljard euro.
In de Eerste Kamer valt evenmin enthousiasme te bespeuren. Toch verwacht het departement van Onderwijs geen problemen als de senaat volgende week over de begrotingsplannen stemt. Daarover lieten senatoren in het debat nog weinig los.
En een gang naar de rechter? “Die optie ligt nog steeds op tafel”, laat een woordvoerder van koepelorganisatie UNL weten. Minister Bruins betwijfelt het. “De juridische onderbouwing is stevig”, zegt hij dinsdag na afloop van het debat. “Ik verwacht niet dat UNL dit doortrekt naar de rechtszaal.”
Lees ook:
De roeping van onderwijsminister Eppo Bruins: kiezen tussen pijn en veel pijn
Hij wist dat hij misschien wel ‘de meest gehate onderwijs- en cultuurminister ooit’ zou worden, en toch twijfelde Eppo Bruins geen moment: hij wil redden wat er te redden valt.